ناهید تبسمی - دانشجوی کارشناسی ارشد رشته الهیات -فقه و حقوق دانشگاه حکیم سبزواری

موضوع تحقیق و بررسی تشابه و تمایز قاعده نفی عسر و حرج با قاعده لاضرار » است . فقهای اسلام با الهام از منابع و متون اسلامی، قواعد فقهی بسیاری را عرضه کرده اند. دو قاعده فقهی لاحرج و لاضرر از این دست از قواعدند که کاربرد فراوانی در فقه دارند. مفاد قاعده لاحرج این است که هر تکلیفی که دشوار و مشقت زا باشد ساقط می شود البته تشخیص مشقت فراتر از حد معمول با عرف است. بر طبق قاعده لاضرر، نه کسی حق دارد به دیگری ضرر و زیان برساند و نه حکم ضرری در اسلام واقع شده است. بین این دو قاعده تشابه و تمایزاتی وجود دارد. وجه تشابه آن دو عبارت است از این که مضمون هر دو رفع حکم است نه رفع موضوع؛ و در هر دو حرج شخصی مد نظر است نه نوعی. و وجه تمایز آن دو عبارت است از این که نسبت قاعده عسر و حرج با ضرر نسبت عموم و خصوص مطلق است و قاعده لاحرج هر امر ضیقی را نفی نمی کند بلکه تنها ضیقی که از ناحیه وارده در شرع باشد نفی می کند اما قاعده لاضرر حرجی که از ناحیه خود مکلفین حاصل شده باشد را نفی می کند.

قاعده، عسر،حرج،ضرر، ضرار،اضرار.