کرامت اله نوری جلیانی - گروه اپیدمیولوژی و آمار زیستی ، دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهدا
مسعود صالحی - گروه اپیدمیولوژی و آمار زیستی ، دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهدا
فریده گلبابایی - گروه بهداشت حرفه ای ، دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی ، دانشگ
آرام تیرگر - گروه بهداشت حرفه ای ، دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی ، دانشگ

هدف از این بررسی ، تحقیق پیرامون امکان به کارگیری مدل آماری تاگوچی د رافزایش کارایی و بهینه سازی مطالعات بهداشتی به ویژه مرتبط با مسائل آلودگی هوا است . هدف دیگر این مطالعه ، معرفی این روش و ویژگی مهم تعامد در کاهش تعداد آزمایش ها و پرداخته نشدن به آن در ایران و بخصوص در علوم بهداشتی است . بنابراین در این مطالعه دو روش آماری تاگوچی و شیوه عاملی کامل بصورت مقایسه ای در مورد برخی از عوامل موثر بر تعیین تراکم میست کروم شش ظرفیتی در هوا به عنوان نمونه ای از یک موضوع بهداشتی مرتبط با مبحث آلودگی هوا مورد تجیه و تحیل قرار گرفت. برای نشان دادن کارایی طرح تاگوچی و مقایسه آن با طرح عاملی کامل در راستای تعیین عوامل موثر بر سنجش تراکم میست کروم ، دو مجموعه آزمون مجزا در قالب طرح عاملی و تاگوچی طراحی شده و هر آژمایش با سه بار تکرار به اجرا گذاشته شد. نتایج آنالیز واریانس مرتبط با طرح تاگوچی نشان داد که این طرح توانسته است اثر عوامل اصلی راهمانند نتایج طرح عاملی ، تعیین نماید . این طرح همچون طرح عاملی کامل توانسته است اثرات متقابل معنی دار بین عوامل اصلی را شناسایی نماید و تنها در ترتیب تاثیر اثرات متقابل دارای اختلافاتی با طرح عاملی بوده است . وجود اختلافات مذکور موضوعی دور از انتظار نیست ، چرا که طرح تاگوچی با توجه به کاهش تعداد آزمایش ها ، برآورد دقیق همه اثرات امکان پذیر نیست. براساس نتایج بدست آمده می توان گفت که روش تاگ.چی اثرات اصلی را بخوبی و همانند طرح عاملی تعیین می نماید و بنابراین از این جنبه شیوه ای قابل اعتماد محسوبمی شود . از طرفی در صورت لزوم بای تعیین دقیق تر اثرات متقابل بایستس پس از شناسایی اثرات اصلی با طرح های جامع تر بعدی به بررسی تمامی اثرات متقابل پرداخت. از اینرو با توجه به مزایای این روش می توان آنرا ابزاری موثر و جایگزینی مطمئن در کاستن از هزینه ها و زمان مطالعات د رمقایسه با طرح عاملی کامل بر شمرد.

طرح ازمایش ها، روش تاگوچی ، طرح عاملی ، آلودگی هوا، مطالعات بهداشتی