مژگان خوشنام - استادیار، گروه پژوهشی مطالعات نظری علم، فناوری و نوآوری، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، تهران، ایران

هدف پژوهش حاضر توصیف عمیق از تجربه زیسته دانشجویان دکتری دانشگاه های تهران، علامه طباطبایی و امیرکبیر از جامعه پذیری دانشگاهی خود در دوران کرونا است. با استفاده از رویکرد کیفی و استراتژی استفهامی و نمونهگیری نظری، مصاحبه نیمهساختاریافته با ۱۸ دانشجوی دکتری (در سال ۱۳۹۹) انجام شد. سپس اطلاعات به دست آمده از مصاحبهها با استفاده از نرم افزار MAXQDA۱۱ و روش کدگذاری باز، محوری و انتخابی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت و درنهایت ۱۳۹ کد باز، ۲۰ کد محوری و ۵ کد انتخابی شامل آموزش (با ۵ کد محوری)، پژوهش (با ۴ کد محوری)، تعاملات کنشگران علمی (با ۶ کد محوری)، زیست روزمره (با ۳ کد محوری) و تعاملات علمی بینالمللی (با ۲ کد محوری) استخراج شد. یافتهها نشان داد استفاده از اساتید سایر دانشگاه ها برای تدریس، امتحان جامع مجازی، عدم کسب مهارتها از طریق سیستم مجازی، افت یادگیری، تاخیر در فرصتهای مطالعاتی خارج از کشور، دسترسی محدود به منابع موردنیاز، محدودیت ارتباطات رشتهای و بینرشتهای، تجربه احساس تنهایی، کاهش فرصت تدریس یاری اساتید، کاهش حس پویایی از تجربیات دانشجویان در فرایند جامعهپذیری دانشگاهی در دوران شیوع ویروس کرونا بوده است. بحران کرونا شیوههای پیشین آموزش و حتی برخی شیوههای پژوهش را بیاعتبار ساخته است. ضرورت جلوگیری از اجتماعات (علمی و غیرعلمی) بر ارتباطات و اجتماعات تاثیرگذار بوده است. دانشجویان کاهش تعاملات رشتهای و بینرشتهای با دیگر دانشجویان را آسیبزننده میدانند از طرف دیگر، افزایش چشمگیر کنفرانس ها، سمینارها و لایوهای مجازی به دلیل کمهزینه بودن و امکان مشارکت از نقاط مختلف کشور و دنیا زمینه تعاملات اعضای هیئت علمی، دانشجویان و متخصصین و تقویت اجتماعات علمی را فراهم کرده است. این موارد نشان از تغییر در شیوه-های جامعهپذیری دانشجویان دکتری در دوران حضور فیزیکی اندک در دانشگاه میدهد.

تجربه زیسته, جامعهپذیری دانشگاهی, دانشجویان دکتری, کرونا