مریم ولی پور - دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه تاریخ، دانشگاه فردوسی مشهد

ایجاد رفاه اجتماعی و تاسیس مراکز مرتبط با آن، ازجمله دغدغه­های جوامع بشری در گذر تاریخ است و به همین جهت در شرایط و بسترهای مهیا و با انگیزه­های مختلف حکومت­ها، دولتمردان، رهبران مذهبی و خیرخواهان نسبت به آن اهتمام نشان داده­اند. یکی از تجربیات مهم و متقدم تاریخی ایرانیان در این مورد را می توان در تاسیس و اداره دارالعجزه­ها یا نوانخانه­ها یافت. موضوع پژوهش حاضر چگونگی تاسیس و عملکرد نوانخانه بیرجند در اواخر عصر قاجار تا اوایل انقلاب اسلامی است و هدف آن شناساندن ثمرات تلاش خیرخواهانه حدود هفت دهه برای ایجاد و نگهداری این مرکز خیریه است. این پژوهش درصدد است با استفاده از شیوه توصیفی-تحلیلی و ابزار کتابخانه­ای و گردآوری اخبار و شواهد تاریخی ازجمله اسناد، منابع و تحقیقات میدانی به این پرسش­ها پاسخ دهد که چرا و چگونه در یک برهه زمانی خاص در بیرجند نوانخانه تاسیس شد و منابع مالی آن از کجا تامین و چه افرادی در آن سکونت داشتند؟ یافته­ها نشان می دهد که چگونه مجموعه ای از زمینه های سیاسی-اداری، اجتماعی-مذهبی و انگیزه های فردی امکان پیدایش و ادامه کار یک مرکز مرتبط با امور خیریه در جامعه را رقم زد و با وجود تغییرات سیاسی و اجتماعی در طی چند دهه توانست به حیات خود ادامه دهد و کارکردهای اجتماعی مفیدی را در جامعه آن روز ارائه و به مرکزی موردتوجه در جنوب خراسان و منطقه قائنات و بیرجند مبدل شود.

نوانخانه, بیرجند, وقف, شهرداری, مساکین, معلولان, آموزش