معصومه گودرزی بروجردی - دانش آموخته دکتری، گروه تاریخ و ایران شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، ایران
مینا معینی - دانشجوی دکتری، گروه تاریخ و ایران شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، ایران

پیش از انقلاب مشروطه، شورش ها و بحران هایی در شهر مشهد روی داد که این شهر را به کانونی علیه استبداد تبدیل کرد، هرچند مخالفت های عمیقی با جنبش مشروطه نیز در این شهر وجود داشت. طبقات اجتماعی شهر مشهد در آستانه انقلاب مشروطیت نیز ترکیبی از نیروهای مخالف و موافق بودند. همچنین وابستگی های عمیقی با روسیه یا انگلیس در بین آنان به چشم می خورد که آن ها را رو در روی یکدیگر قرار می داد. پرسش اصلی پژوهش حاضر بر این محور قرار دارد که شهر مشهد در آستانه انقلاب مشروطه متشکل از چه طبقات اجتماعی و با چه گرایش ها و وابستگی های سیاسی بود و طبقات چه تاثیری بر ساختار سیاسی و اجتماعی شهر مشهد در این مقطع زمانی گذاشتند؟ این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و بهره گیری از اسناد کنسولی و منابع کتابخانه ای، درصدد پاسخگویی به سوالات فوق است. یافته ها بر اساس بررسی اسنادی موضوع نشان می دهد که ترکیب اکثر طبقات اجتماعی مشهد به خاطر وابستگی های سیاسی و قومی-قبیله ای و نسبت های اشرافی، ارتجاعی و به سمت مخالفت با جریان مشروطه بود. همین امر موجب شد مشهد نتواند در انقلاب مشروطه مانند تهران، تبریز و اصفهان مطرح و سرنوشت ساز گردد.

طبقات اجتماعی, مشهد, اسناد کنسولی, روسیه, انگلیس