فرزاد کتاب اللهی - مربی و عضو هیات علمی گروه ادبیات و زبان فارسی، دانشگاه فرهنگیان، پردیس شهید مدرس، سنندج، کردستان، ایران
کسری کتاب اللهی - پژوهشگر مقطع دکتری شهرسازی اسلامی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، آذربایجان شرقی، ایران

این پژوهش ضمن استفاده از روش تحلیل محتوای مضمون مبنا در بررسی آثار خمسه حکیم نظامی ، به مقایسه تطبیقی بادیدگاه های اندیشمندان حوزه شهری در مورد مفهوم شهر، می پردازد. آنچه از این پژوهش حاصل می شود این است که ابن خلدون جامعه بدوی و بادیه نشینی را دارای عصبیت یعنی همبستگی ، همیاری و مشارکت و روابط منسجم اجتماعی قلمداد می کند و شهر آرمانی وی بادیه نشینی است . از طرفی نظامی مانند دیگر شاعران و نویسندگان ، هنگام پرداختن به داستان هایش مواردی از عناصر و اجزاء ساختمانی و شهری را بیان می کند اما با اینکه در توصیف و تصویرسازی سرآمد شاعران فارسی زبان است به سرعت از کنار آنها گذشته و از بسط دادن آنها دوری کرده است ، به نظر می رسد نظامی یک تغییر محسوس درونی را در هنگام نگارش خمسه تجربه کرده است به نحوی که از زهد راستین به خرابات هوس ، از تفکرات عارفانه به تفکرات عاشقانه و در نهایت به مثابه یک متفکر اجتماعی نمود پیدا کرده و در برابر اتفاقات و سوانح دوران خود و رفتارهای دیگران واکنش نشان می دهد. در شهر آرمانی او، محتوا و نوع رفتار دربار با شهروندان ، تعامل شهروندان با هم ، عدالت اجتماعی ، رفاه و تساوی حقوق آحاد جامعه است که ظاهر شهر را می سازد. از نگاه وی نقش اندیشمندان در تحقق بخشیدن به جامعه آرمانی و عملی کردن آن ، بسیار ارزشمند است .

ادبیات ، شهر، تصویر ذهنی ، حکیم نظامی ، خمسه .