دلایل عقلی حسن و قبح افعال

یکی از مباحث مهم دانش کلام اسلامی بحث حسن و قبح افعال انسان است. درتاریخ علم کلام متکلمین عدلیه معتقد به حسن و قبح ذاتی عقلی بوده، اما اشعری هابرحسن وقبح شرعی تاکید داشتند و حسن و قبح عقلایی و اعتباری از دیدگاه حکمای مسلمانان مورد توجه و تاکید قرارگرفته است . اصل مسئله این است که بعضی ازافعال و اعمال پسندیده به اصطلاح حسن دانسته می شود و افعال ناپسند را قبیح می شمارند. سخن این است خوبی یا درستی اخلاقی یک عمل تابع فرمان خداست یافرمان خداوند تابع خوبی یا درستی آن عمل است؟ ازآنجایی که امور حسن وقبیحی که همه عقلا اعتبار نموده اند و همگان آن را پذیرفته اند و به سرنوشت نوع بشر ومصالح کلی اجتماع مربوط می شود مشروط به افکار مردم و شرایط زمانی و مکانی و سایر شرایط متغیر نیست و این امور خوب و بد ازحیث آثاری که بر آن ها مترتب میشود به گونه ای هستند که داوری مردم درباره آن ها همیشه ثابت است مانند ظلم بد است، عدل خوب است ممکن است. برخی ایراد بگیرند و بگویند حسن و قبح مطلقامتغیر است وادعا بر این استدلال داشته باشند که تلقی عدل و ظلم نزد ملل مختلف متفاوت است و مثلا مجازات زانی در اسلام عدل و نزد غربی ها ظلم محسوب می شود ویا اینکه عدل و ظلم از مصادیق حسن و قبح است وحسن وقبح متبدل و متغیر است ونزد ملل مختلف تلقی واحدی نسبت به آن وجود ندارد. براستی عقل می تواند حسنو قبح بودن از افعال را درک کند؟ و اینکه عقل می تواند بدون تعلیم شارع و بیان او مستقیما جهات حسن و قبح را درک کند؟ به نظرمی رسد تشخیص حسن و قبحاعمال امری است عقلی و حسن و قبح، صفت ذاتی و همیشگی اعمال و افعال آگاهانه باشد. این سوال پیش می آید که ارزش های افعال قابل دستیابی عقل هستند یاخیر؟چگونه عقل می تواند صرف نظر از امر و نهی خداوند متعال توانایی درک خوبی و بدی کارها را داشته باشد؟ و چگونه برای ما حسن و قبح وجود دارد؟ و حسن و قبحبه چه معناست؟ منظور از حسن و خوب آن است که شارع خوب بداند و قبیح آن است که شارع زشت تلقی نماید. یا براساس تشخیص و اعتبار عقل فهمیده می شود؟ودلالت های عقلی حسن و قبح افعال چیست؟ و فقها و متکلمان دینی، معتزله و اشاعره در این خصوص چه نظری دارند؟دراین مقاله سعی خواهد شد معنی و مفهوم حسن و قبح و نیز دلایل عقلی بر حسن و قبح افعال با بهره گیری از مقالاتی در باره حسن و قبح عقلی مورد بررسی قرار گیرد

Keywords:

حسن و قبح افعال , دلایل عقلی , ارزش های عقلی