یونس عزیزیان - استادیار زبانشناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز

این مقاله به بررسی رابطه ی عناصر آوایی و معنا در موسیقی آوازی از منظری زبان شناختی، بر مبنای مقایسه­ی دو نمونه آواز دشتی و ماهور برگرفته از ردیف آوازی استاد عبدالله دوامی پرداخته است. هدف از این پژوهش تشخیص عناصر آوایی (تولیدی) تاثیرگذار و چگونگی استفاده از آن ها در زنجیره­ی آوایی ­آوازها باهدف انتقال هرچه بهتر حس هر آواز و مضامین اشعار استفاده شده در ساختمان گوشه­هاست. در اینجا مشخصه­های آوایی تولیدی مانند زیروبمی، کشش، وزن و عناصری مانند سکوت و نوع هجا را در هر آواز مورد بررسی قرار داده­ایم. نتایج نشان داد که ساختمان آوایی گوشه­ها، همانند ساختمان آوایی جمله­ها در زبان، از الگوهایی ثابت و از پیش تعیین شده تبعیت می­کنند و رخداد عناصر آوایی، با کیفیتی خاص و در جایگاه­های تعیین شده در ساختار ملودیک گوشه، باعث انتقال و برانگیختن حس و معنای خاص در شنونده و تقویت مضامین شعری می­شوند؛ به طوری که آواز دشتی در مقایسه با آواز ماهور با استفاده­ی بیشتر از زیروبمی افتان، حفظ روند زیروبمی در گستره­ی هجا، استفاده چشمگیرتر از عنصر سکوت و تمایل به استفاده از سکوت­های طولانی­تر، بهره بردن فراوان از کشش واکه­ای، سرعت پایین­تر ملودی گوشه­ها و درنتیجه وزن و ریتم کندتر گوشه­ها حس اندوه را به شنونده القاء می­کند.

آواز دشتی, آواز ماهور, کشش, وزن, هجا, معنای شعر