محمدحسین خانی - دانشجوی دکترا - گروه زبان شناسی دانشگاه شهید بهشتی
مهین ناز میردهقان - دانشیار زبانشناسی- د انشگاه شهید بهشتی

هدف پژوهش حاضر پاسخ به این سوال بوده است که آیا زبان های اورال-آلتائیک ترکی آذربایجانی، کره ای و مجاری و زبان هندواروپایی فارسی، چه ویژگی های مشابه و متفاوت رده شناختی دارند. در تحلیل­های خود از دستور زایشی-گشتاری و نظریه حاکمیت و مرجع گزینی بهره گرفته­ایم و با بررسی حرکت گروه اسمی فاعلی و مفعولی و مفهوم جایگاه تهی، به مقایسه رده­شناختی ساخت­های موصولی ترکی آذربایجانی، کره­ای، مجاری و فارسی پرداخته­ایم. تشابه ساخت های موصولی این چهار زبان، وجود حرکت در همه آنها برای تبدیل جمله ژرف ساختی به روساخت (بند موصولی) و تشکیل زنجیره بین هسته اسمی حرکت کرده و جایگاه تهی آن در بند موصولی است و تفاوت های آنها عبارتند از این که بندهای موصولی ترکی آذربایجانی، کره ای و مجاری پیشرو هستند، اما در زبان فارسی بند موصولی از نوع پسرو است. همچنین، حرکت هسته اسمی در ترکی آذربایجانی، کره ای و مجاری به راست و به طرف پایان جمله است، اما در فارسی حرکت هسته اسمی به چپ و به طرف آغاز جمله است. تفاوت بارز دیگر بین ترکی آذربایجانی، کره ای و مجاری با فارسی، تبدیل فعل جمله پیرو به وجه وصفی در ترکی آذربایجانی، کره ای و مجاری برای ساخت بند موصولی است، در حالی که در فارسی، بند موصولی بندی خود ایستا است.

ساخت موصولی, رده شناسی, دستور زایشی-گشتاری, زبان ترکی آذربایجانی, کره ای, مجاری, فارسی