سید محمد حسینی معصوم - زبانشناسی دانشگاه پیام نور
محمد جواد مهدوی - زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

عنصر /i:/ که در فارسی به عنوان تکواژ یا واژه­بست نکره شناخته می­شود در پژوهش­های مختلف ساختواژی و معناشناختی بررسی شده­است. اما در تحلیل­های نحوی جایگاه خاصی برای آن درنظر گرفته نمی­شود. در دستور زایشی، مقوله­های نقشی به عنوان عناصری که جایگاه و ارتباط دستوری میان مقوله­های واژگانی را مشخص می­کنند مطرح شده­اند. پیشتر گروه اضافه به عنوان یک گروه نقشی در بالای اسم در فارسی مطرح شده است. در این پژوهش برای نخستین بار تحلیل کاملی از عملکرد عنصر نکره به عنوان یک گروه نقشی مبتنی بر برنامه کمینه­گرا ارائه و استدلال می­شود که می­توان بسیاری از سازه­های اسمی (NP/DP) را به عنوان گروه نقشی نکره (IndefP) نمایش داد. بر این اساس، مقوله یادشده یک مقوله نقشی هسته­پایانی در زبان فارسی است که اسم یا گروه­های اسمی را به عنوان متمم و انواع سازه­های وصفی (بند موصولی، گروه حرف­اضافه­ای، گروه صفتی) را به عنوان ادات می­پذیرد. گروه نقشی نکره علاوه بر جایگاه­های موضوع، خود می­تواند در جایگاه غیر موضوع و به عنوان ادات به گروه (بیشینه یا درونی) زمان T افزوده شود.

زبان فارسی, نکره, مقوله نقشی, گروه اسمی, گروه حرف تعیین