همایون سلحشور فرد - اداره بهداشت و درمان دانشگاه شاهد
محمدرضا حیدری - اداره بهداشت و درمان دانشگاه شاهد
فاطمه محمودی مجدآبادی - اداره بهداشت و درمان دانشگاه شاهد

مقدمه:آموزش نقش مهمی در کنترل همه گیری بیماری ها دارد و شناخت میزان نگرش و رفتار گروه های هدف پیش نیازی برای ارائه آموزش های صحیح تلقی می شود. پژوهش های مختلفی جهت ارزیابی میزان نگرش و رفتار افراد در خصوص بیماری کرونا و پیشگیری از آن انجام شده است، اما آنچه که در پژوهش های مشابه کمتر به آن پرداخته شده این است که بدانیم گروه هدف ما به چه میزان با این بیماری درگیری داشته اند، چگونه روند درمان خود را پیگیری کرده اند، چقدر نسبت به رعایت شیوه نامه های بهداشتی مقید بوده اند، به چه میزان به آموزه های صحیح طب سنتی دسترسی و از آن بهره گیری کرده اند، از چه رسانه هایی برای شناخت راه های کنترل بیماری بهره می گیرند و اعتقاداتشان نسبت به نقش باورها و مناسک مذهبی در کنترل این بیماری چگونه است. روش کار:ابتدا پرسشنامه ای در قالب ۱۴سوال به صورت الکترونیکی در محیط نرم افزاری «پرسا» تدوین و پس از موافقت معاونت پژوهشی دانشگاه، لینک آن در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی در دسترس دانشجویان قرار داده شد. پرسشنامه حاوی اطلاعات دموگرافیک، سابقه ابتلاء به بیماری کرونا، شدت بیماری، اولین اقدام برای درمان، اقدامات پس از تشخیص، طول مدت بیماری، نقش اقدامات پیشگیرانه، نقش اعتقادات دینی در پیشگیری و منابع کسب آگاهی بود و ۱۰۶نفر این پرسشنامه را تکمیل کردند. یافته ها: اطلاعات دموگرافیک شامل %۷۴.۵۳ دانشجوی پسر و %۲۵.۴۷دانشجوی دختر، اکثریت (%۹۳) در محدوده سنی ۲۰-۲۵سال، %۸۵در مقطع کارشناسی، %۱۵در مقاطع تحصیلات تکمیلی، ۹۰/۵۷% گروه غیر پزشکی و ۹/۴۳% گروه پزشکی میباشد. %۵۱.۸۹سابقه ابتلاء به بیماری کووید- ۱۹داشتند که از این افراد %۱۰.۹۱میزان ابتلاء خود را شدید، %۳۸.۱۸متوسط و %۵۰.۹۱ نیز ضعیف توصیف کردند. اولین اقدام این افراد پس از ابتلا شامل ۴۵/۴۵% خود درمانی، ۳۲/۷۳% مراجعه به پزشک عمومی، %۱۴.۵۵مراجعه به پزشک متخصص و %۱.۸۲مراجعه به پزشک متخصص طب سنتی بوده است و هیچ کدام از این افراد به مراجع نامعتبر در زمینه طب سنتی مراجعه نداشته اند. %۵.۴۵ در اولین اقدام با سامانه ۴۰۳۰وزارت بهداشت مشورت کرده اند و هیچ کدام با مراکز مشاوره طب سنتی معرفی شده از سوی وزارت بهداشت تماس نداشته اند. اقدام بعدی %۹۸.۱۸از افراد قرنطینه خانگی بوده و ۱نفر (%۱.۸۲) بیمارستان در بستری بوده است. مدت بیماری %۲۳.۶۴کمتر از یک هفته، %۵۴.۵۵ یک تا ۲هفته و %۲۱.۸۲بیش از ۲هفته بود. افرادی که میزان اهمیت هر کدام از اقدامات پیشگیرانه را زیاد و بسیار زیاد توصیف کردند شامل رعایت شیوه نامه های بهداشتی با %۸۱، به کار بستن تدابیر مراجع معتبر طب سنتی با %۴۳.۳۴و اتخاذ سبک زندگی سالم (تغذیه سالم، ورزش، خواب کافی و ..) با %۷۶.۴۱بود. %۵۰به تاثیر باورهای دینی در پیشگیری از بیماری اعتقاد داشتند. %۹۱.۵با لزوم رعایت شیوه نامه های بهداشتی در اماکن و مجالس مذهبی موافق بودند. %۷۵.۴۸اعتقادات و مناسک مذهبی را در کنار عمل به توصیه های متخصصین موثر می دانستند. توصیف اهمیت زیاد و بسیار زیاد هر کدام منابع کسب آگاهی در خصوص پیشگیری از بیماری ها به ترتیب شامل متخصصان و کارشناسان (%۷۷.۳۶)، اطلاعیه های وزارت بهداشت (۵۹/۴۴%)، صدا و سیما (۴۷/۱۷%)، رسانه های علمی (%۴۳.۴) شبکه های اجتماعی (۳۳/۹۶%)، دوستان و اعضای خانواده(%۳۲.۰۷)، فضای مجازی (۳۱/۱۳%)، رسانه های چاپی آموزشی (۲۲/۰۶%)، شبکه های ماهواره ای(۲۱/۶۹%) و رسانه های چاپی خبری (۱۶/۹۸%) بود. بحث و نتیجه گیری:با توجه به اینکه جامعه هدف ما دانشجویان و اکثریت قریب به اتفاق آنان در سنین جوانی بودند، دور از انتظار نبود که نزدیک نیمی از آنان (%۴۸.۱۱) به بیماری کووید- ۱۹مبتلا نشده باشند که از این تعداد نیز تنها نزدیک %۱۱ بیماری خود را شدید توصیف کردند و تنها یک نفر در بیمارستان بستری شده است؛ لذا وقتی شدت بیماری بالا نباشد، اقدام به خوددرمانی، اکتفا به درمان سرپایی و قرنطینه خانگی و مراجعه کمتر به پزشک نیز دور از انتظار نیست که در این میان مراجعه به پزشک عمومی بیشترین سهم و مراجعه به پزشک متخصص در حوزه طب سنتی کمترین سهم را دارد؛ آمار پایین مشاوره با مراکز معرفی شده از سوی وزارت بهداشت می تواند ناشی از ناکافی بودن اطلاع رسانی ها در این زمینه باشد و عدم مراجعه به مراجع نامعتبر در زمینه طب سنتی گرچه می تواند نشانه آگاهی گروه های هدف باشد ولیکن مراجعه کمتر به متخصصان طب سنتی و عدم مشاوره با مراکز معتبر طب سنتی نیز میتواند نشان از ضعف در اجرای سیاست های کلی سلامت در زمینه «توسعه، ترویج و نهادینه نمودن طب سنتی ایران» داشته باشد، گرچه %۴۴.۳۴بر اهمیت به کار بستن تدابیر مراجع معتبر طب سنتی واقف بودند. با توجه به کثرت اطلاع رسانی ها در زمینه شیوه نامه های بهداشتی، وقوف حداکثری (%۸۱) در این خصوص دور از انتظار نبود ولیکن در زمینه نقش اتخاذ سبک زندگی سالم (تغذیه سالم، ورزش، خواب کافی و ..) در پیشگیری از بیماری گرچه در صد بالا (%۷۶.۴۱) را شامل میشود ولیکن جا دارد در این زمینه آموزش ها و تاکیدات بیشتری صورت گیرد. همچنین اینکه نیمی از افراد بر نقش باورهای دینی در پیشگیری از بیماری اعتقاد نداشتند و %۲۴.۵۲حتی بر نقش اعتقادات و مناسک دینی در کنار عمل به توصیه های متخصصان واقف نبودند، جای تامل داشته و نشان از ناکافی بودن آموزش ها در زمینه عوامل روحی، روانی، اجتماعی و معنوی تاثیرگذار در سلامت دارد. منابع کسب آگاهی های بهداشتی گروه هدف گرچه از نظر اولویتبندی رضایت بخش است ولیکن باز هم نشان میدهد که باید در کمیت و کیفیت آموزش ها بیشتر سعی شود تا اولویت های مهمتر (نظیر متخصصان و کارشناسان، وزارت بهداشت، صدا و سیما، رسانه های علمی معتبر و ..) در صد بالاتری از توجه مخاطب را به خود جلب کند. در تحقیقات مشابه، دانشجویان مورد مطالعه آگاهی و نگرش قابل قبولی نسبت به بیماری کوید- ۱۹داشتند و میانگین نمره آگاهی، نگرش و عملکرد آنان بالاتر از حد متوسط بود ولیکن میزان اعتماد به رسانه ها پایین تر از حد متوسط بوده است و به هر حال پیشنهاد طراحی و اجرای برنامه هایی برای افزایش آگاهی و بهبود نگرش دانشجویان نسبت به بیماری کرونا (کووید- ۱۹) فصل مشترک این قبیل مطالعات است.

بیماری کرونا - دانشجویان - نگرش- مذهب- طب سنتی