غلامرضا صالحی - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد گروه علوم و مهندسی اب دانشگاه تبریز
ابوالفضل مجنونی هریس - دانشیار گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه تبریز
احمد فاخری فرد - استاد گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه تبریز

تعیین دقیق اب مصرفی از گام های مهم در تخصیص بهینه منابع آب برای بخش کشاورزی است. در بسیاری از مناطق خشک و نیمه خشک، به دلیل محدودیت آب و وسیع بودن اراضی کشاورزان با حقابه موجود خود، علیرغم افت عملکرد، سعی می کنند. اراضی بیشتری را ابیاری نمایند. به دلیل سنتی بودن سیستم آبیاری و محدودیت آب در بسیاری از مناطق، آب کمتر از نیاز واقعی گیاه به مزارع داده می شود. در چنین شرایطی برآورد اب مصرفی با روش هایی نظیر استفاده از روش پیشنهادی فائو بر مبنای معادله فائو پنمن مانتیث و استفاده از راندمان های محسباتی یا تخمینی باعث برآورد نادرست از میزان آب مصرفی در بخش کشاورزی می گردد. چنین مشکلی در اراضی شرق حوضه دریاچه ارومیه به دلیل محدودیت منابع آب در دسترس بیشتر مشهود است. در این مطالعه سطح زیر کشت باغات و مقادیر تبخیر - تعرق واقعی با استفاده از تصاویر ماهوارهای برای یکسال مینا استخراج گردید. همچنین مقادیر تبخیر - تعرق استاندارد و راندمان در سطح حوضه بروش فائو برای دوره آماری سی ساله محاسبه شد. مقادیر اب مصرفی و روند تغییرات بلند مدت آن و میزان درصد تامین اب ابیاری و میزان کم آبیاری و تنش در باغات منطقه مورد مطالعه، مشخص شد. نتایج نشان داد که میانگین بلندمدت آب آبیاری فصلی مورد نیاز در شرایط آبیاری کامل برابر ۲۱۵۸/۲۱ میلی متر و میزان اب آبیاری واقعی برابر ۸۲۰/۱۲ میلی متر در طول دوره رشد باغات می باشد. براساس مقادیر حاصله در شرایط آبیاری کامل و آنچه در واقعیت اتفاق می افتد نتیجه می گیریم که میزان تامین آب ابیاری در باغات دشت تبریز برابر ۳۸ درصد می باشد. همانطوری که ملاحظه می شود در این دشت به دلیل محدودیت آب امکان آبیاری کامل وجود ندارد و مقدار تامین آب مورد نیاز به ۵۰ درصد هم نمی رسد این بدان معنی است که عملکرد حداکثر هم حاصل نخواهد گردید و منطقه با تولید کمتری مواجه خواهد بود.

آبیاری، باغات، تبخیر - تعرق، دشت تبریز