علی احمد ناصح - استاد تمام گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
رضا جمالی - دانش آموخته سطح چهار فقه و اصول حوزه علمیه قم
رضا نجفی - عضو هیات علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه خلیج فارس، بوشهر

شناخت عرش الهی از مهم ترین مسائل کلامی است که احادیث فراوانی در تبیین آن رسیده است. یکی از معتبرترین احادیث را ابو قره محدث از امام رضا(ع) روایت نموده است برخی از دانشمندان، عرش را صرفا مادی و جسمانی دانسته، استوای الهی بر عرش را مانند نشستن بر تخت پادشاهی می دانند؛ در حالی که برخی دیگر عرش را فرامادی و از عالم مجردات معرفی نموده اند. مقاله حاضر با استناد به منابع مکتوب و با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. مساله این پژوهش تحلیل کلامی روایت ابو قره از امام هشتم(ع) است، تا مفهوم عرش با بررسی و دقت در روایات اهل بیت(ع) و با تاکید بر کلام امام رضا(ع) بررسی شده، حقیقت آن تبیین گردد؛ چرا که در شناخت ربانیت الهی موثر است. نتیجه بررسی کلامی حدیث مذکور نشان می دهد که عرش الهی جسم نیست و حقیقتی مستقل و از جنس حقایق غیبی و در مرتبه عوالم مجردات دارد. مراد از حقیقت عرش، جایگاه تدبیر و مدیریت و ربوبیت الهی، و مقامی است .

ابو قره, تدبیر عالم, عرش, علم الهی