سیمین قادری - Department of Economic, Faculty of Management and Human Science, Chabahar Maritime University, Chabahar, Iran.
مهدی شهرکی - Department of Economic, Faculty of Management and Human Science, Chabahar Maritime University, Chabahar, Iran.

مقدمه: مخارج نظامی، آموزش و سلامت از مهم ترین مولفه های بودجه دولت هستند که دستیابی به تعادل بین آنها کمی پیچیده است. افزایش مخارج نظامی می تواند باعث افزایش و یا کاهش مخارج سلامت و وضعیت سلامت گردد. از این رو هدف این مطالعه بررسی تاثیر مخارج نظامی بر وضعیت سلامت در کشورهای خاورمیانه بود. مواد و روش ها: مطالعه توصیفی- تحلیلی و کاربردی حاضر برای کشورهای خاورمیانه (شامل ایران) و با روش پانل دیتا با وابستگی مقطعی انجام شد. از بین کشورهای خاورمیانه، ۱۳کشور با روش نمونه گیری سامانمند به عنوان جامعه آماری انتخاب شدند. داده های موردنیاز مطالعه از نوع سری زمانی سالانه بود که برای کشورهای منتخب در سال های ۲۰۱۹-۱۹۹۰ از پایگاه های داده ای بانک جهانی استخراج شدند. آزمونهای CD پسران، ریشه واحد پسران (CIPS test)، هم جمعی وسترلوند و براورد مدلها با برآوردگرهای اثرات همبسته مشترک میانگین گروهی (CCEMG)، میانگین گروهی تعمیم یافته (AMG) ، حداقل مربعات معمولی کاملا اصلاح (FMOLS) و حداقل مربعات معمولی پویا  (DOLS) در نرم افزار Eviews ۱۰ و STATA ۱۶ صورت گرفت. نتایج: نتایج هم جمعی مدل ها نشان داد که مخارج نظامی به صورت درصدی از GDP تاثیر منفی بر امید به زندگی به میزان ۰۳۷/۰- و ۰۰۴/۰- به ترتیب در برآوردگرهای AMG و CCEMG و تاثیر مثبت به میزان ۲۲/۰ و ۹۱/۱ بر نرخ مرگ ومیر کودکان زیر پنج سال به ترتیب در برآوردگرهای FMOLS و DOLS داشت. لگاریتم GDP سرانه تاثیر مثبت بر امید به زندگی به میزان ۵۵۳/۰ و ۵۹۸/۰ به ترتیب در هرکدام از برآوردگرهای AMG و CCEMG داشت. نرخ رشد سالانه جمعیت شهری نیز تاثیر مثبت به میزان ۰۴۸/۰ بر امید به زندگی با برآوردگر AMG داشت. نتیجه گیری: مخارج نظامی به صورت درصدی از تولید ناخالص داخلی تاثیر منفی بر امید به زندگی و تاثیر مثبت بر نرخ مرگ ومیر کودکان زیر پنج سال در کشورهای خاورمیانه داشت. تولید ناخالص داخلی و نرخ شهرنشینی نیز تاثیر مثبت بر امید به زندگی و تاثیر منفی بر نرخ مرگ ومیر کودکان زیر پنج سال داشت. لذا پیشنهاد می گردد نسبت معین و مناسبی از مخارج نظامی نسبت به سایر مخارج اجتماعی حفظ شود. همچنین راه کارهایی جهت دستیابی به امنیت بیشتر با کاهش مخارج نظامی نیز پیشنهاد می گردد.

Military Expenditures, Health Status, Cross-sectional Dependence, Co-integration, CCEMG Estimator., مخارج نظامی, وضعیت سلامت, وابستگی مقطعی پانل, هم جمعی, برآوردگر CCEMG