یعقوب فروتن - دانشیار جمعیت شناسی گروه علوم اجتماعی دانشگاه مازندران، بابلسر.

اگرچه مفهوم مهاجرت برپایه تعاریف کلاسیک جمعیت شناختی مستلزم جابجائی مکانی و تفاوت بین محل تولد و محل اقامت معمولی است، اما بسیاری انسانها در کشور زادگاهی خویش همواره سودای مهاجرت در سر می­پرورانند و تمایل دارند تا در فرصت مناسب مهاجرت کنند که در این مقاله از آنان باعنوان "مهاجرین بالقوه" یاد می­کنیم و برخی از مهمترین الگوها و تعیین­کننده های مرتبط با تمایل آنان به مهاجرت خارج از کشور را مورد مطالعه و بررسی قرار می دهیم. تجزیه و تحلیل­های این مقاله مبتنی بر داده­های پیمایش مقطعی است که جمعیت نمونه آن شامل ۴۲۶۷ نفر مردان و زنان ۱۵ ساله و بالاتر ساکن در نقاط شهری و روستایی شهرستان­های منتخب ایران می­باشد. مطابق نتایج تحقیق، نزدیک به نیمی از جمعیت موردمطالعه تمایل به مهاجرت دارند.  همچنین نتایج نشان داد که تمایل به مهاجرت بطور برجسته­ای تحت­تاثیر سه دسته متغیرهای عمده مشتمل بر متغیرهای جمعیت­شناختی از قبیل سن، جنس، محل سکونت، وضعیت تاهل، تحصیلات و متغیرهای مرتبط با نگرش جنسیتی و دینداری است. علاوه براین، انگیزه­های اقتصادی و شغلی نقش بمراتب مهمتر و تعیین­کننده­تری در تمایل به مهاجرت ایفا می­کنند. بطور خلاصه، یافته های تحقیق حاضر در چارچوب نظریه کلاسیک جاذبه و دافعه مهاجرت و نظریه جمعیت شناختی مهاجرت موسوم به گذار مهاجرتی تبیین می­گردد.

مهاجرت, مهاجرین بالقوه, گذار مهاجرتی, جاذبه و دافعه, نگرش جنسیتی, دینداری, انگیزه های اقتصادی و شغلی