یداله خواجه زاده - عضو هیات علمی بخش تحقیقات گیاهپزشکی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران
علی اکبر کیهانیان - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

در این تحقیق آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با ۳ تیمار (تاریخ کاشت های ۲۰، ۳۰ آبان و ۱۰ آذرماه) و ۴ تیمار فرعی (ارقام هایولای ۴۰۱، ۳۰۸، PF و Option) با چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان طی دو سال زراعی (۱۳۸۳- ۱۳۸۴ و ۱۳۸۴- ۱۳۸۵) انجام شد. آزمایش در دو قطعه سم پاشی شده (با شته کش پی متروزین به میزان ۱ لیتر در هکتار) و سم پاشی نشده انجام شد و سایر عملیات زراعی کاشت و داشت برای همه ارقام در دو قطعه یکسان بود. طول ساقه آلوده، درصد آلودگی، شاخص آلودگی، تعداد کپسول در ساقه اصلی، تعداد دانه در کپسول، وزن هزار دانه، عملکرد دانه در هر دو قطعه اندازه گیری و میانگین ها با آزمون دانکن مقایسه شدند. نتایج مقایسه میانگین عوامل مورد بررسی تحت اثر متقابل سال، تاریخ کاشت و رقم، نشان داد که حداقل شاخص آلودگی (۰/۹۷ و ۱) مربوط به رقم هایولای ۴۰۱، در تاریخ کاشت ۲۰ آبان در هر دو سال آزمایش بود. حداکثر شاخص آلودگی (۷/۰۸ و ۶/۳۹) به ترتیب مربوط به رقم PF و اوپشن در سال ۸۴ و ۶/۲۶ و ۴/۱۴ مربوط به همان ارقام در سال ۸۵ در تاریخ کاشت ۱۰ آذر بود. حداکثر عملکرد دانه متعلق به رقم هایولای ۴۰۱ (۳۷۲۶ کیلوگرم در هکتار) در تاریخ کاشت ۲۰آبان در سال ۸۵ و حداقل عملکرد دانه مربوط به ارقام PF (۱۷۳۸ کیلوگرم در هکتار) و اوپشن (۱۸۵۵کیلوگرم در هکتار) در تاریخ کاشت ۱۰ آذر در سال ۸۴ بود. حداقل کاهش عملکرد دانه در شرایط سم پاشی نشده در تاریخ کاشت ۲۰ آبان (حدود ۱۲-۲۰ درصد) و حداکثر کاهش عملکرد در تاریخ کاشت ۱۰ آذر (حدود ۲۳- ۳۳ درصد) در همه ارقام ارزیابی شد. بنابراین با رعایت تاریخ کاشت مناسب (۲۰ و ۳۰ آبان) و با استفاده از ارقام زودرس هایولای ۴۰۱ و ۳۰۸ می توان از اوج جمعیت و خسارت شته ها به حساس ترین مرحله رشدی کلزا ( مرحله گل دهی) فرار و از کاهش عملکرد جلوگیری نمود.

cultivar, Damage assessment, Khuzestan, Lipaphis erysimi, Planting date, Rape seed