غلام خداکرمیان - گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا همدان
دوستمراد ظفری - گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا همدان
محمدجواد سلیمانی پری - گروه گیاه پزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا همدان

استان همدان یکی از مناطق مهم کشت سیب زمینی ایران است. در مناطق سیب زمینی کاری این استان بیماری اسکب روی این محصول فراگیر بوده و یکی از بیماری های مهم به شمار می رود. غده های سیب زمینی دارای علایم بیماری اسکب شامل لکه های برجسته و حفره ای از مناطق کشت سیب زمینی گردآوری شد. از زخم های برجسته تعداد ۲۵ استرین و از زخم های حفره ای تعداد ۲۰ استرین Streptomyces با روش استاندارد جدا شد. بیماری زایی استرین ها روی غده های نارس و بوته های سیب زمینی به اثبات رسید. علایم بیماری روی غده های سیب زمینی در اثر استرین های مختلف متفاوت بود. این تنوع در پروفیل پروتئین های الکتروفورز شده استرین های مورد بررسی، مشهود بود. استرین های Streptomyces جدا شده دارای رنگ کلنی خاکستری و سفید مایل به خاکستری روی محیط کشتYMEA  بودند و اسپورها ۵ تا ۱۰ روز پس از کشت به صورت زنجیری مارپیچ یا خمیده (Flexuous) و مستقیم در انتهای میسلیوم های هوایی ظاهر شدند. تمامی استرین های انتخاب شده وابسته به جنس Streptomyces بوده و بیشتر آن ها از دی فروکتوز، مانیتول، دی گلوکز، رافینوز، رامنوز، سوکروز، دی زایلوز، مزواینوزیتول و آرابینوز به عنوان تنها منبع کربن استفاده کردند. استرین های جدا شده در سه گروه جداگانه قرار گرفتند. استرین های گروه یک از تیروزین رنگدانه ملانین تولید کرده و به عنوان S. scabies تشخیص داده شدند. استرین های گروه دوم و سوم به ترتیب به عنوان S. acidiscabies و Sterptomyces sp. مشخص شدند. تاکنون سه فیتوتوکسین thaxtomin، concanamycin و ترکیبی به نامFD-۸۹۱  به عنوان فاکتورهای بیماری زایی در استرین های مختلف Streptomyces بیماری زای سیب زمینی در سراسر دنیا گزارش شده اند. تمام این توکسین ها علائم برجسته، توری و یا زنگاری روی غده های سیب زمینی ایجاد می نمایند. توکسین های تولید شده در محیط کشت oatmeal broth پس از فیلتر شدن به وسیله استون استخراج شدند. توکسین های استخراج شده توسط دستگاه rotary evaporator تغلیظ شده و با کروماتوگرافی لایه نازک (TLC) آنالیز شدند. نتایج نشان داد که تنها استرین های عامل ایجاد لکه های برجسته از جمله استرین استاندارد EF-۳۵ تاکستومین تولید نمودند. استرین های عامل اسکب حفره ای سیب زمینی تاکستومین و کونکانامایسین را به عنوان فاکتور بیماری زایی تولید نکردند، لیکن ترکیب ناشناخته دیگری تولید نمودند که ممکن است فاکتور بیماری زایی باشد. شناسایی و تعیین ویژگی های این فاکتور جدید بیماری زایی در مدیریت آتی بیماری بسیار مهم است.

بیماری اسکب حفره ای سیب زمینی, Thaxtomin, Concanamycin, Streptomyces scabies, Streptomyces acidiscabiess