حمیرا سلیمی - بخش تحقیقات علف های هرز، موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور
علیرضا عطری - بخش تحقیقات علف های هرز، موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور
حمید رحیمیان مشهدی

جهت تعیین دوره بحرانی کنترل علف های هرز در پنبه آزمایشی به مدت دو سال با چهارده تیمار و چهار تکرار در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی در ایستگاه تحقیقات ورامین در سال های ۱۳۷۹ و ۱۳۸۰ اجرا گردید. آزمایش شامل دو سری تیمار، تداخل و کنترل علف های هرز تا مراحل فنولوژیک پنبه بود که در سری اول علف های هرز تا مراحل تشکیل اولین برگ حقیقی، پنجمین برگ حقیقی، اولین شاخه گلزا، سومین شاخه گلزا، پنجمین شاخه گلزا و تولید گل قهوه ای با پنبه تداخل نمودند و سپس وجین شدند. در سری دوم، علف های هرز تا مراحل فوق وجین شده ولی پس از آن تا پایان فصل اجازه تداخل یافتند. کنترل و تداخل تمام فصل علف های هرز به ترتیب به عنوان شاهد وجین کامل و شاهد بدون وجین منظور گردید. نتایج به دست آمده از منحنی های گامپرتز و لجستیک بر اساس وزن محصول با احتساب ۵ در صد کاهش عملکرد مجاز نشان داد که دوره بحرانی کنترل علف های هرز در سال اول از تشکیل اولین شاخه گلزا تا تولید گل قهوه ای بود. دوره بحرانی در سال دوم زودتر آغاز گردید و شروع آن به دوره رویشی، یعنی تشکیل پنجمین برگ حقیقی پنبه تغییر یافت. رقابت علف های هرز موجب کاهش معنی دار تعداد کل قوزه ها و تعداد قوزه های باز شده، ارتفاع بوته، تعداد شاخه های جانبی، طول شاخه ها و عملکرد گردید. علف های هرز غالب از نظر تعداد و تراکم در دوره بحرانی کنترل علف های هرز شامل اویارسلام (Cyperus rotundus L. ) و گونه های مختلف تاج خروس (Amaranthus spp.) بودند و سایر گونه ها در مقام دوم قرار گرفتند. تراکم قیاق پس از مرحله پنجمین شاخه گلزا افزایش یافت و در پایان فصل علف های هرز قیا ق (Sorghum halepense (L.) Pers.) و اویارسلام بیشترین تراکم را داشتند. تاج خروس وحشی به دلیل دارا بودن وزن خشک و توان رقابتی بالا علف هرز غالب دوره بحرانی محسوب شد. در پایان فصل با وجود تراکم کمتر قیاق نسبت به اویارسلام وزن خشک آن به مراتب بیشتر از اویارسلام بود. دوره بحرانی با استفاده از وزن محصول توسط منحنی های گامپرتز و لجستیک به دست آمد. سایر اجزای عملکرد و مرفولوژیک پنبه با آزمون دانکن در سطح معنی دار ۵ درصد تجزیه و تحلیل گردید. وزن خشک و تعداد علف های هرز نیز به صورت هیستوگرام با استفاده از نرم افزار Excel نشان داده شد. علف های هرز غالب عبارت بودند از: سه گونه تاج خروس Amaranthus retroflexus L.) ،A. viridis L. ، A. blitoides S.Watson (، خرفه(Portulaca oleracea L.)  ، سوروف (Echinochloa crus-galli (L.) P. Beauv) ، اویارسلام (Cyperus rotundus L.) و قیاق (Sorghum halepense (L.) Pers.).

پنبه, دوره بحرانی کنترل, علف هرز, معادلات گامپرتز و لجستیک