علی مهرآفرین - پژوهشکده گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی، کرج
فریبا میقانی - بخش تحقیقات علف های هرز، موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور، تهران
محمدعلی باغستانی - بخش تحقیقات علف های هرز، موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور، تهران
محمدجواد میرهادی - گروه زراعت و علف های هرز، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
محمدرضا لبافی - بخش تحقیقات علف های هرز، موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور، تهران

با بررسی تنوع رشدی و فیزیولوژیکی بیوتیپ های پیچک، می توان سازگاری و بقای جمعیت های این علف هرز را ضمن تغییر شرایط محیطی و عملیات مدیریت، توجیه کرد. پژوهش حاضر طی سال های ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۵ در بخش تحقیقات علف های هرز موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور با هدف شناسایی تنوع مرفولوژیکی و فیزیولوژیکی جمعیت پیچک و معرفی بیوتیپ های این علف هرز در دماوند انجام شد. بذرهای پیچک از مزرعه تحقیقاتی دماوند جمع آوری و در گلخانه ای با شرایط کنترل شده کشت شدند. اهمیت ویژگی های مرفولوژیکی و فیزیولوژیکی بر اساس ۴۳ صفت مرفوفیزیولوژیکی توسط تجزیه صفات به مولفه های اصلی (PCA) تعیین شد. با توجه به اقلیم سرد و کوهستانی دماوند، بیوتیپ های پیچک بیشترین تنوع را در سطح برگ نشان دادند. علاوه بر این، به منظور شناسایی تنوع ریختی و رسته بندی بیوتیپ ها از تجزیه خوشه ای (کلاستر) استفاده شد. نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای، جدایی بیوتیپ ها را توسط دندروگرام سلسله مراتبی در ۱۶ بیوتیپ (خوشه) نشان داد. این امر موید نتایج حاصل از رسته بندی پراکنش بوته ها بر اساس ضریب رتبه در مولفه های اصلی بود. سطح برگ، با بیشترین بار عاملی (۹۳۶/۰) به عنوان مهم ترین صفت متمایز کننده بیوتیپ های پیچک دماوند محسوب می شود. به عبارت دیگر، در پیچک های دماوند، بیشترین تفاوت ژنوتیپی مربوط به سطح برگ آن ها بود. تنوع مرفولوژیکی و فیزیولوژیکی بیوتیپ های پیچک دماوند، می تواند سازگاری آن ها را با شرایط محیطی و روش های مختلف مدیریت علف هرز توجیه کند. علت کنترل دشوار پیچک، درجه ی بالای چندشکلی فنوتیپی در این گونه است.

پیچک , بیوتیپ, تجزیه خوشه ای, تجزیه به مولفه های اصلی