رحیم غیورفر - موسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور، تهران
کاظم محمدپور - ایستگاه تحقیقات کشاورزی سراوان

موریانه ها با توجه به رژیم غذایی شان که منحصرا از مواد سلولزی تغذیه می کنند، از لحاظ کشاورزی اهمیت دارند. گروهی از موریانه ها، مانند موریانه های دروگر، به مراتع خسارت وارد می کنند. گونه هایی از موریانه ها نیز به گیاهان زراعی و درختان مثمر و غیرمثمر صدمه وارد می کنند. بنابراین بررسی راهکارهای کنترل موریانه ها در کشاورزی از دیرباز مورد توجه محققین بوده است. امروزه یکی از بهترین روش های کنترل موریانه ها، استفاده از سیستم طعمه گذاری می باشد. در این روش مقدار کمی ماده سمی با خاصیت تاخیری و تدریجی در یک ماده سلولزی ابقاء می شود. سپس این ماده توسط افراد جمع آوری کننده غذا از طریق تروفالاکسی (انتقال دهان به دهان غذا) به سایر افراد منتقل و سبب ایجاد اپیدمی در داخل کلنی و در نهایت مرگ آن می گردد. در این مقاله کنترل موریانه های زیرزمینی با استفاده از سیستم طعمه گذاری در نخلستان های ناحیه سراوان (استان سیستان و بلوچستان) مورد بررسی قرارگرفت. جهت اجرای طرح، نخلستانی به وسعت حدود ۲ هکتار در روستای سیدآباد انتخاب شد. با توجه به اینکه طرح در قالب بلوک های کامل تصادفی و بصورت آزمایشات فاکتوریل با ۲ فاکتور (هر فاکتور با ۳ سطح) و ۳ تکرار طراحی گردیده بود، لذا در نخلستان انتخابی، ۳۰ واحد آزمایشی ایجاد گردید. مواد شیمیایی مورد استفاده اسید بوریک (۵/۰ و ۱ درصد) و هگزافلومارون به نسبت ۲۰۰ پی پی ام (ماده جلوگیری کننده سنتز کتین) بودند. داده های ۳ مرحله نمونه برداری با استفاده از آزمون t دو نمونه جفت شده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان داد که میانگین تراکم جمعیت موریانه ها در قبل از طعمه گذاری با یکسال بعد از طعمه گذاری و ۱۸ ماه بعد از طعمه گذاری تفاوت معنی داری وجود دارد. تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس آزمایشات فاکتوریل نشان داد که بین سطوح فاکتور A (تعداد تله طعمه ای در هر واحد آزمایشی) تفاوت معنی داری دیده می شود. همچنین از تجزیه و تحلیل داده ها چنین استنباط گردید که بین سطوح فاکتور B (نوع ماده شیمیایی) تفاوت معنی داری وجود نداشته و بین فاکتورها نیز اثر متقابل دیده نمی شود.

سیستم طعمه گذاری, هگزافلومارون, اسید بوریک, موریانه های زیرزمینی