بررسی آهنگ تحول نثر متصوفه فارسی و پیوند آن با تفکرات شیعی در دوره بازگشت ادبی

نگارش کتب منثور در حوزه عرفان و تصوف اسلامی، به ویژه عرفان متشیع، در دورهبازگشت ادبی، رواج و رونقی مییابد. این دگردیسی ایدئولوژیکی در متون عرفانی، ماحصلتغییرات سیاسی و اجتماعی چندین سده متوالی در ایران است که خواه-ناخواه انگاره هایفرهنگی و عقیدتی را نیز تحت تاثیر خود قرار میدهد. سرآغاز این سلسله دگرگونی هامقارن با روی کار آمدن حکومت صفویه و منش و نهج نظری و عملی حاکمیتی آنان است؛پس از انقراض دولت صفویه، این جریان ادامه مسیر داد و اهل تصوف در صدد تثبیتموقعیت اجتماعی و سیاسی و حتی کسب مقام و منصب دولتی برآمدند و کتب ورساله هایی به نثر ساده عرفانی به رشته تحریر درآمد، به طوری که توجه مخاطبان عام رانیز جلب کرد و توانست مفاهیم دشوار و عمیق عرفانی را با زبان نرم ارائه نماید؛ بدینترتیب نثر ساده و پخته متصوفه، در خدمت تبیین معانی عرفانی-شیعی قرار می گیرد.عدم توجه کافی به ادبیات منثور دوره بازگشت، در تحقیقات ادبی مربوط به این عهد،موجب غفلت از نثر عرفانی این عهد و مولفه های عقیدتی و مشخصه های سبکی کتبعرفانی این دوره هم شده است؛ مساله اصلی تحقیق حاضر، برجسته کردن مشرب فکریو سبک نویسندگی اهل متصوفه در دوره بازگ شت ادبی (شامل دوره های صفویه، فترت،افشاریه و زندیه و قاجاریه) بوده است؛ در این تحقیق که به روش تحلیلی و توصیفی انجامیافت، ویژگی های اصلی فکری و بیانی متون عرفانی مهم عصر بازگشت ادبی با توجه بهبافت موقعیتی تولید این آثار مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

Keywords:

عرفان و تصوف اسلامی , ادبیات عرفانی , نثر عرفانی , دوره بازگشت ادبی , افشاریه و زندیه و قاجاریه