علیرضا زارعی قورخودی - علوم و مهندسی آب، دانشکده مهندسی زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران
علی شاهنظری - استاد گروه مهندسی آب، دانشگاه علوم کشاورزی ساری
پرشان داداشی - دانش آموخته کارشناسی ارشد آبیاری و زهکشی، شرکت مهندسین مشاور توسعه پایدار جلگه، ساری، ایران

محدودیت منابع آب و افزایش نیاز به آن در بخش کشاورزی سبب شده تا استفاده از راهکارهای افزایش بهره وری فیزیکی و بهبود بهره وری اقتصادی آب در بخش کشاورزی اجتناب ناپذیر باشند. در این راستا شاخص های بهره وری آب به عنوان یکی از مولفه های اصلی در حوزه برنامه ریزی ملی می توانند موردتوجه قرار گیرند. در این پژوهش، بهره وری اقتصادی و فیزیکی با استفاده از شاخص بهره وری فیزیکی آب (CPD)، شاخص ارزش ناخالص یا درآمد به ازای هر واحد حجم آب (BDP) و شاخص ارزش خالص به ازای هر واحد حجم آب (NBPD) برای اراضی تحت کشت مرکبات و شالیزاری در غرب و مرکز استان مازندران که به صورت نوین (آبیاری قطره ای و کم فشار) آبیاری می شوند، محاسبه شد. روش مورد استفاده در پژوهش حاضر بر اساس برداشت های میدانی و شامل برآورد عملکرد، میزان آب مصرفی، هزینه های خالص و ناخالص می باشد. منطقه مورد مطالعه واقع در استان مازندران، به چهار دشت شامل رامسر - چالوس، نور - نوشهر، آمل - بابل و قائم شهر - جویبار تقسیم شد. نتایج این پژوهش نشان داد که میانگین بهره وری اقتصادی و فیزیکی در اراضی تحت کشت مرکبات و شالیزاری به ترتیب برای شاخص CPD، ۸/۵ و ۷۶/۰ کیلوگرم بر مترمکعب در هر هکتار، برای شاخص BPD، ۲۶۱ و ۱۷۵ هزار ریال بر مترمکعب در هر هکتار برای شاخص NBPD، ۲۰۹ و ۱۲۷ هزار ریال بر مترمکعب در هر هکتار می باشد. لذا اراضی تحت کشت مرکبات و شالیزاری ناحیه نور - نوشهر و رامسر - چالوس بهترین عملکرد را ازنظر بهره وری اقتصاد شاخص NBPD و ناحیه نور- نوشهر و آمل- بابل بهترین عملکرد را ازنظر شاخص CPD داشته اند. . همچنین، ایجاد زیرساخت های لازم جهت تعویض ماشین آلات ازکارافتاده و سیاست های تشویقی و تنبیهی نیز می‎تواند راهکار موثری برای افزایش بهره وری آب باشد.

آب مجازی, عملکرد, سود خالص و ناخالص, رتبه&rlm, بندی تجمیعی