کامران رحیم اف - استادیار گروه راه وترابری ،دانشگاه پیام نور ،تهران،ایران
محمدامین ابراهیم زاده - دانشجو مقطع دکتری عمران گرایش حمل ونقل دانشگاه علوم و تحقیقات، تهران ، ایران

مدیریت تقاضای حمل ونقل به ویژه در کشورهای درحال توسعه که دارای منابع محدود هستند و بخش عمده ای از افراد متکی برپیاده روی ، دوچرخه سواری و حمل ونقل عمومی اند، مناسب است.بهبود در معابر اگرچه برای توسعه اقتصادی بسیار مهم است و به یک منطقعه امکان می دهد در اقتصاد جهانی مشارکت داشته باشد ،اما با این حال سرمایه گذاری های که در معابر صورت میگیرد اگر به شکل شعیف برنامه ریزی شده باشد می تواند حتی سبب بروز مسائلی شود که در کل به ضرر افراد فقیر جامعه عمل کند.گسترش معابر می تواند سبب تخریب محل ها و واحد همسایگی شده و تبدیل به یک مانع اساسی در برابر استفاده از پیاده روی و دوچرخه سواری توسط ساکنین شود.افزایش تردد وسایل نقلیه موتوری می تواند خطرات امنیتی وتصادفات را برای افراد پیاده و دوچرخه سواران افزایش دهد.زمانی که فضای معابر بیشتر به وسایل نقلیه شخصی اختصاص داده می شود. امروزه مسئله ترافیک و ناپایداری الگوهای حمل و نقلی به عنوان مشکل اصلی در شهرها بویژه کلان شهرها، بار مالی بسیاری را برای جوامع به دنبال داشته است. اگرچه پدیده هایی چون آلودگی هوا و مصرف انرژی نیز از پیامدهای ناپایداری حمل و نقل است، لیکن تاخیر افراد و اتلاف وقت بدلیل وجود ترافیک به عنوان فراگیرترین و عمده ترین هزینه خانوارهای شهری گزارش شده است.تلاش برای حل مشکل ترافیک از سوی مسئولان ترافیک و حمل ونقل شهری، با توجه به محدودیت های گسترش سیستم های عرضه حمل و نقل، منجر به تاکید بیشتر بر رویکردهای مدیریت تقاضای حمل و نقل در دهه های اخیر شده و امروزه، این رویکرد به بخش اصلی سیاست های حمل و نقل شهری بدل شده است.بررسی سیر تحول تدریجی تفکرات برنامه ریزی حمل و نقل در مقیاس جهانی نیز نشان دهنده تغییر رویکرد کشورها از تاکید بر احداث شبکه بزرگراهی به سمت تمرکز بر حمل و نقل عمومی، مدیریت تقاضای سفر، مدیریت سیستمی و مدیریت ترافیکی بوده است. یکی از مهم ترین مبحث در مدیریت تقاضای حمل ونقل اصول قیمت گذاری کارامد جهت حل مسائل حمل ونقل و همچنین افزایش کارایی سیستم حمل ونقل است.به منظور آنکه یک سیستم قیمت گذاری بتواند کارامد و اثر بخش باشد لازم است که مصرف کنندگان باشد گزینه مطمئنی برای انتخاب داشته باشند.به طوری که انها بتوانند ترکیبی از کمیت،کیفیت و قیمت را انتخاب کنند.که به بهترین شکل ممکن بتوانند نیاز های شان را پاسخ دهند.اجرای قیمت گذاری معابر و پارکینگ در یک مسیر خاص ممکن است دارای اثرات اندکی برروی حجم تردد باشد اگر سفر کنندگان دارای جایگزین مطمئنی از قبیل خدمات حمل ونقل عمومی با کیفیت بالا در ان مسر نباشند از حمل ونقل شخصی استفاد می کنند. باید توجه داشت که اجرای راهبردهای منفرد مدیریت تقاضای سفر، تاثیرهای اندک و کوچکی به دنبال خواهند داشت و ممکن است سبب انتقال مسائل و مشکلات از نقطهای به نقطه دیگر شود. کسب منافع جامع و چندبعدی از مدیریت تقاضا مستلزم اجرای توامان راهبردهای مدیریتی است تا این روشها بتوانند آثار یکدیگر را پشتیبانی و حمایت نمایند و بدون شک در این سیستم دولتها نقش تعیین کنندهای ایفا خواهندکرد.

مدیریت تقاضا،طراحی مدل ،سیستم حمل ونقل همگانی،سیاست های مدیریت تقاضا