مجید میراب بالو - گروه گیاهپزشکی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.
بهزاد میری - گروه گیاهپزشکی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

در این مطالعه، فراوانی و تنوع زیستی بندپایان ماکروفون خاک در مزارع گندم (Triticum aestivum L.) شهرستان ایوان (استان ایلام) مورد بررسی قرار گرفت. نمونه­برداری در طول رویش گندم سال ۱۳۹۸ انجام شد. بدین منظور، ۱۰ مزرعه گندم آبی و دیم انتخاب و برای هر مزرعه پنج واحد نمونه­گیری (تکرار) انتخاب گردید که در هر واحد، ماکروفون خاک با استفاده از تله­های گودالی جمع­آوری و به تفکیک شمارش شدند. صفات و شاخص­های تنوع گونه­ای با استفاده از شاخص­های شانون- وینر و سیمپسون، یکنواختی با شاخص یکنواختی پیلو و غنای گونه­ای با شاخص مارگالف محاسبه شد. در مجموع، ۳۷۵۳ نمونه جمع­آوری شد که سوسک­های ببری (Cicindelidae) در هر دو مزارع گندم آبی (۴۸/۲۵ درصد) و دیم (۵۷/۲۰ درصد) بیش­ترین فراوانی را به خود اختصاص دادند. هم­چنین نتایج تنوع گونه­ای نشان داد که شاخص­های تنوع شانون – وینر (۰۵/۰(P≤ و غنای مارگالف (۰۰۱/۰(P≤ مزارع گندم دیم به طور معنی­داری بیش­تر از مزارع گندم آبی بود، اما شاخص­ تنوع سیمپسون (۰۵/۰(P≥ در مزارع گندم دیم بیش­تر از مزارع گندم آبی بود، اما این اختلاف معنی­دار نبود. هم­چنین شاخص یکنواختی پیلو (۰۵/۰(P≥ مزارع گندم آبی بیش­تر از مزارع گندم دیم بود، اما این اختلاف معنی­داری نبود. هم­چنین نتایج نشان داد که بیش­ترین و کم­ترین تعداد بندپایان ماکروفون به دام افتاده در تله­های گودالی در مزارع گندم دیم به ترتیب مربوط به سوسک­های ببری (Cicindelidae) (۸۷/۴ ± ۴/۲۱) و سن­های قرمز (Pyrrhocoridae) (۱۸/۰ ± ۶۸/۱) و در مزارع گندم آبی به ترتیب مربوط به سوسک­های ببری (Cicindelidae) (۸۲/۲ ± ۶۰/۱۳) و سوسک­های سرگین­خوار (Scarabaeidae) (۱۶/۰ ± ۱۶/۲) بود. به طور کلی، نتایج نشان داد که به دلیل مصرف زیاد کودها و علف­کش­ها و هم­چنین استفاده بیش­تر از ماشین آلات کشاورزی در مزراع گندم آبی که باعث تخریب بافت خاک، محیط و کاهش تعداد ماکروفون­ها می­شود، در نتیجه فراوانی و تنوع بندپایان ماکروفون خاک در مزارع گندم دیم بیش­تر از مزارع گندم آبی بود. هم­چنین می­توان نتیجه گرفت، با توجه به این که ماکروفون­های مفید خاک حساسیت زیادی به تغییرات محیط از خود نشان می­دهند، به طوری که هرچه محیط تخریب شود، از تنوع و تعداد این ماکروفون­ها کاسته می­شود، در نتیجه می­توان از این اطلاعات استفاده کرد تا توصیه­های مدیریتی مناسبی را در مورد استفاده از کود­ها و سموم شیمیایی در مزارع گندم ارائه نمود.

تله گودالی, تنوع گونه ای, سن های قرمز, سوسک ها