امین الله عزیزی - استاد دانشگاه فراه- افغانستان
عبدالقدیر پهلوی - استاد دانشگاه غور- افغانستان

عرفان اسلامی در ادب پارسی به حد اعلی اش درخشیده است. نثر عرفانی آثار چون صد میدان خواجه عبدالله انصاری و انس التائبین شیخ احمد جام، معروف به ژنده پیل از اهمیت والای برخوردار است. بیشتر آثار عرفانی به ویژه نثر عرفانی از متون دیگر عرفانی تاثیر پذیرفته اند. انس التائبین شیخ احمد جام از جمله متون است که از صد میدان خواجه عبدالله بیشترین تاثیر را پذیرفته است. همین طور پیرهرات نیز در صدمیدان از متون دیگر بهره برده است. صد میدان و انس التائبین از لحاظ محتوایی و ساختاری دارای ویژه گی های مشترک هستند. از نظر فورم بیشتر مقامات این دو اثر هم نام هستند. متن هردو اثر به لحاظ سبکی، مختصات مشترک دارند. با آن همه از نظری توضیح و تشریح موضوعات انس التائبین پیر جام بیشتر از صد میدان خواجه عبدالله انصاری به تشریح موضوعات پرداخته است؛ ولی از نظر اختصار و ترتیب منطقی صد میدان از ارزشی بیشتر بر خوردار است. تاثیر پذیری پیر جام از خواجه عبدالله انصاری تا به حدی است، که بیشتر آیات قرآن کریم و بحث ها را تکرارکرده است. بیان حکایات و کاربرد احادیث زیاد و استفاده از ترفندهای ادبی از مختصات انس التائبین است که برتری آن را نسبت به صد میدان ثابت می سازد

خواجه عبدالله انصاری، شیخ احمد جامی، صدمیدان، انس التائبین، تشابهات و تفاوتها