میرضیاءالدین میری - استادیار دیپارتمنت زبان و ادبیات فارسی، دانش گاه هرات، افغانستان

احمد جام نامقی معروف به ژنده پیل یکی از عارفان ایرانی ست که به سبب پرورش مریدان بسیار و تاثیر پایدار خود در عرفان و تصوف، از شهرت ویژه یی برخوردار است. مفصل ترین اثر به جامانده از شیخ جام، انس التائبین است. او در انس التائبین، پرسش هایی که مریدان و پرسش گران ازو پرسیده اند را پاسخ گفته است؛ از این روی، هدف بنیادین شیخ جام، تاثیر گذاشتن بر مخاطب و اقناع اوست. با استناد به این که شیخ جام واعظ سرشناس و خطیب مبرزی بوده، می توان گمان برد که هنگام تقریر مطالب انس-التائبین، شگردهای خطابی به شکل عادی و طبیعی ریزش و تسلط داشته اند؛ از این روی، کاویدن فنون خطابی در انس التائبین، می تواند چشم انداز خطابی نثر شیخ جام را برجسته سازد. این جستار به هدف شناختن شگردها و قواعد خطابه در انس التائبین شیخ جام و با بهره وری از روش کیفی-تحلیلی و داده های کتاب خانه یی تلاش کرده که به پرسش هایی از این دست پاسخ بگوید: شیخ جام از کدام قواعد و فنون خطابی در انس التائبین بهره برده است؟ لحن خطابی و خصوصیات زبانی و سبک خطابی شیخ جام در کتاب مذکور کدام هایند؟ بخشی از یافته های پژوهش بیان گر آن است که پنج مهارت خطابی آفرینش، سامان دهی، شیوه-پردازی، یادسپاری و ایراد، در انس التائبین شیخ جام به ساختمان خطابه های او استواری بخشیده است؛ افزون بر این که خصوصیات ویژه زبانی و ادبی موجود در لحن محاوره یی خطابی شیخ جام، خطابه های او را از جهت زیبا یی شناختی و فکری اعتلا بخشیده است

شیخ جام، انس التائبین، خطابت، بلاغت، منطق، سامان دهی، آفرینش، سبک.