سیدطالب جلالی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران
عباس خیر آبادی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران. نویسنده مسئول: abbaskheyrabady@yahoo.com
حمیدرضا سلیمانیان - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران
محمود فیروزی مقدم

چشتیه طریقتی صوفیانه و تاثیرگذار در هندوستان است. این طریقت جایگاه خود را به­عنوان یک سیستم عرفانی برجسته تثبیت­کرده­است. امیرخسرو دهلوی شاعر مطرح هندوستان متاثر از آموزه­های این طریقت به آفرینش آثار ادبی خویش پرداخته، با بهره­گیری از معارف صوفیانه طریقت چشتیه، دیدگاه­های عرفانی خویش را تبیین­نموده­­است. این پژوهش با رویکرد توصیفی در پی آن است تا جنبه­های عرفانی مثنوی­های داستانی امیرخسرو را مورد بررسی قراردهد. آن­چه مسلم است، محوری­ترین آموزه­های فرقه چشتیه که در آثار این شاعر نمودیافته­است، عبارتند از: توحید، تجلی، وحدت وجود، مشیت و عنایت الهی، عشق و ازلی­بودن آن، سریان عشق در جهان هستی، عشق مجازی، شفقت، سماع، پیر، ترک تعلقات، رباضت و تجرید، که از این میان توحید، وحدت وجود، شفقت، مشیت و اراده، الهی، شوق و نمونه­هایی از این دست بررسی­شده­است که نتایج حاصل از این بررسی حاکی از این حقیقت است که اصول صوفیانه طریقت چشتیه در آثار امیرخسرو دهلوی تاثیر مستقیم­داشته و تعبیرات و اصطلاحات این فرقه در راستای تعلیم و ترویج این طریقت به­کارگرفته­شده­است.

عرفان, طریقت چشتیه, مثنوی