سارا غفاری - کارشناس ارشد، گروه مهندسی منابع آب، دانشکده مهندسی عمران، آب و محیط زیست، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
سید حسین قریشی نجف آبادی - استادیار، گروه مهندسی منابع آب، دانشکده مهندسی عمران، آب و محیط زیست، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
محمدرضا مجدزاده طباطبایی - استادیار، گروه مهندسی منابع آب، دانشکده مهندسی عمران، آب و محیط زیست، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

ویژگی های هندسی و ریخت شناسی هر رودخانه از مشخصه های اصلی آن به شمار می آید که به وسیله آن برنامه ریزی مدیریتی حوضه و حفظ منابع طبیعی پیرامون آن انجام می پذیرد. مصب ها در دهانه رودخانه ها در یک منطقه مرزی بین دریا و خشکی تشکیل می شوند. تغییر شکل مصب ها بر اثر رسوب گذاری و فرسایش، باعث تغییر الگوی جریان رودخانه می شود. در این پژوهش از مدل هیدرودینامیک (HD) برای محاسبه مقادیر دبی و سرعت و از مدل انتقال رسوب (ST) برای محاسبه بار معلق و تراز بستر استفاده شده است. نتایج حاصل از مدل هیدرودینامیک نشان داد که حداکثر سرعت در ۱۷ کیلومتری ایستگاه شلمان (ابتدای بازه سوم) تقریبا ۷/۴ متر بر ثانیه است. این مقدار با نزدیک شدن به انتهای مصب تا حدود ۵/۱ متر بر ثانیه کاهش می­یابد. به دلیل اهمیت نقش سیلاب­ها در تغییرات بستر، مدل با استفاده از دبی سیلاب ۲۵ ساله رودخانه شلمانرود (۳۵۵ مترمکعب بر ثانیه) برای بازه یک ساله اجرا شد. پس از آن مسیر رودخانه به سه قسمت تقسیم شد و رفتار رودخانه شلمانرود با توجه به تغییر شکل­ ایجادشده در مقاطع هر قسمت بررسی شد. بیش ترین مقدار رسوب گذاری در قسمت اول در حالت غیرسیلابی ۴۱/۰ متر و در حالت سیلابی ۱/۱ متر است. در قسمت دوم رسوب گذاری افزایش می­یابد و در حالت غیرسیلابی به ۸/۰ متر و در حالت سیلابی به ۲ متر می­رسد. در قسمت سوم مقدار رسوب گذاری بیش تراز قسمت­های اول و دوم خواهد بود. بیش ترین مقدار رسوب گذاری در این قسمت در حالت غیرسیلابی ۵۳/۰ متر و در حالت سیلابی ۴/۱ متر می باشد.

تغییرات بستر, شبیه سازی عددی, مدل انتقال رسوب, مدل هیدرودینامیک, مصب, مورفولوژی, نرم افزار MIKE۲۱