تکنیک آشنایی زدایی اشکلوفسکی در اپیزودهای رمان برید اللیل

­آشنایی­زدایی به معنای توانایی نویسنده در نشان دادن مسائل عادی، به شیوه­ای نو و غیرمنتظره است و هدف از کاربرد آن ایجاد رخنه در ادراک انسان گرفتار تکرار، کلیشه و عادت است تا ادراک و احساس عادت­زده او را حساس به مسائل و دگرگون کند. «برید اللیل» عنوان رمانی است از هدی برکات، نویسنده لبنانی تبار ساکن فرانسه که به محض انتشار، مورد توجه خوانندگان قرار گرفت، به گونه­ای که برنده جایزه «بوکر عربی» در سال ۲۰۱۸ گردید. این رمان، روایتگر داستان کسانی است که عمدتا به علت مهاجرت اجباری، دچار بحران رابطه شده­اند. این رابطه به خصوص بین مادران و فرزندان و عشاق به تصویر کشیده شده است. علاوه بر این، وضعیت افراد درگیر بحران ارتباطی با دیگر فرهنگ­­ها نیز بیان شده­ است. هدی برکات، آگاهانه، برای به نمایش گذاشتن این رابطه بحران­زده از شگرد برآمده از رویکرد فرمالیستی یعنی آشنائی­زدایی در نظریه ویکتور اشکلوفسکی بهره برده است که هنر را زاییده آشنایی­زدایی از امور هستی می­داند. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی در پی نشان دادن آشنائی­زدایی­های صورت گرفته در شخصیت­پردازی، پیرنگ و روایت پردازی رمان مذکور بوده که به صورت اپیزودهایی مستقل و در قالب نامه نگاری ارائه گردیده است. در این رمان، راوی هر اپیزود، شخصیت محوری آن است. نتایج نشان از آن دارد که هدف نویسنده از آشنائی­زدایی، ایجاد تشکیک و رخنه در کلان­روایت­هایی چون مهر مادر و فرزند و عاشق و معشوق به یکدیگر و همچنین رابطه مبتنی بر ­نوع­دوستی است تا بتواند در قالب تابوشکنی­های احساسی و عاطفی، وضعیت به بن­بست رسیده انسان را در جهان پسامدرن به تصویر بکشد.

Keywords:

هدی برکات , برید اللیل , اشکلوفسکی , آشنائی زدایی , بحران رابطه