مطالعه آزمایشگاهی اثر فرم های بستر شکنج با رسوبات ریزدانه و درشت دانه بر تنش برشی بستر

تنش برشی وارد بر بستر رودخانه ها از جمله مهمترین پارامترهای هیدرولیکی جریان است که در تعیین میزان بار رسوبی و همچنین میزان آبشستگی در بستر و سواحل رودخانه کاربرد موثری دارد. تشکیل فرم بستر (شکنج، تلماسه و پادتلماسه) در رودخانه های آبرفتی بر میزان تنش برشی وارد بر بستر موثر است. در این پژوهش اثر فرم های بستر شکنج، که بصورت مصنوعی ساخته شده بودند، بر تنش برشی بستر مورد بررسی قرار گرفت. رسوبات با اندازه های ۰/۵۱ و ۲/۱۸ میلی متر برای زبرکردن سطح شکنج های مصنوعی استفاده شد. طول و ارتفاع هر فرم بستر به ترتیب برابر ۲۰ و ۴ سانتی متر و زوایای وجه بالادست و پائین دست آن نسبت به افق بترتیب برابر ۱۶/۴ و ۳۲ درجه در نظر گرفته شد. در کلیه آزمایش ها از شیب های ۰، ۰/۰۰۰۱، ۰/۰۰۰۵، ۰/۰۰۱ و ۰/۰۰۱۵ برای کف کانال آزمایشگاهی و دبی های ۱۰، ۱۵، ۲۰، ۲۵ و ۳۰ لیتر بر ثانیه استفاده شد. نتایج نشان داد که بزرگترشدن اندازه ذرات بستر، سبب ازدیاد مقادیر پارامترهای  t¢b، tb و  t²b شد. پارامترهای t¢b، tb و  t²b در بسترهای رسوبی با اندازه ۲/۱۸ میلی متر بطور متوسط به ترتیب ۲۲/۳۸، ۳۰/۸۶ و ۲۲/۳ درصد بیش از بسترهای رسوبی با اندازه ۰/۵۱ میلی متر بودند.

Keywords:

Ripple , Dune , Alluvial rivers , Bed shear stress , شکنج , تلماسه , رودخانه های آبرفتی , تنش برشی بستر