مادح احمدی - دانشجوی دکتری، گروه باغبانی، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.
عظیم قاسم نژاد - دانشیار، گروه باغبانی، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.
منصور قربانپور - استاد، گروه گیاهان دارویی، دانشکده کشاورزی و محیط زیست، دانشگاه اراک، اراک، ایران.

به منظور بررسی اثر برخی الیسیتورهای زیستی و غیرزیستی بر جنبه های مورفولوژیکی گیاه دارویی استویا در تیمار با آب شور، مطالعه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با شش تکرار در شرایط گلخانه و کشت هیدروپونیک انجام شد. برای حصول اطمینان بیش تر، آزمایش برای بار دوم نیز تکرار شد. تیمارهای پژوهش حاضر شامل قارچ های اندوفیت جداسازی شده از سرخدار (در سه سطح شاهد، TB۲۰، TB۲-۳)، تیمار محلول پاشی با ملاتونین (در سه سطح شاهد، نیم میکرومولار ملاتونین خالص و نیم میکرومولار عصاره Thymus vulgaris) و سه سطح شوری NaCl (بدون شوری، شوری متوسط ۸۰ میلی مولار و شوری زیاد ۱۵۰ میلی مولار آب آبیاری) بود. گیاهان آزمایشی از نقطه نظر صفات مورفولوژیکی موردبررسی قرار گرفتند. در هر دو آزمایش نتایج بیانگر اثر مثبت ملاتونین و اندوفیت بر بهبود ویژگی های رشدی گیاه (یک تا دو برابر) تحت تنش شوری بود. با این وجود، در شرایط بدون شوری و کاربرد عصاره آویشن و قارچ اندوفیت TB۲۰ بهترین نتیجه رشد مشاهده شد. اکثر صفات هم چون ارتفاع، تعداد برگ، وزن تر و خشک برگ در شرایط غیر شور و کاربرد آویشن و قارچ اندوفیت TB۲۰ در بالاترین میزان خود قرار داشته و نسبت به نمونه شاهد افزایش تقریبی یک و نیم برابری داشتند. باتوجه به اثرات مثبت ملاتونین و اندوفیت به ویژه TB۲۰، پیشنهاد می شود که از عصاره گیاهان حاوی ملاتونین به عنوان تیمار حفاظتی در کشت استویا در شرایط شور استفاده شود.

گیاهان دارویی, اندوفیت های قارچی, سرخدار, محرک رشد, تنش های محیطی