آرام تیرگر - مرکز تحقیقات عوامل اجتماعی موثر بر سلامت، پژوهشکده ی سلامت، دانشگاه علوم پزشکی بابل، بابل، ایران
زهرا آقالری - کمیته ی تحقیقات دانشجویی، دانشکده پیراپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی بابل، بابل، ایران

سابقه و اهداف: نهج البلاغه پس از قرآن کریم، یکی از کتاب های بسیار مهم برای هدایت و انسان سازی؛ و سرشار از توصیه-های مربوط به سلامت است. هدف این پژوهش، تعیین میزان بهره گیری از این کتاب ارزشمند در تولیدهای علمی علوم پزشکی است.مواد و روش ها: پژوهش حاضر به صورت مقطعی، روی بخشی از بروندادهای علوم پزشکی (پایان نامه های پزشکی و دندانپزشکی، مجله ها و مقاله های علوم پزشکی) و همچنین یک دوره ی ۱۶ ساله از سلسله همایش های بهداشت محیط، انجام شده است. داده ها به روش تحلیل استنادی و به کمک چک لیست محقق ساخته جمع آوری؛ و برای پردازش داده ها از شاخص های آماری توصیفی و استنباطی استفاده شده است. این پژوهش تمام موارد اخلاقی مرتبط را رعایت کرده است. یافته ها: بررسی ۲۰۷۷۶ منبع استفاده شده در ۵۱۱ پایان نامه، نشان داده که در هیچ موردی، از نهج البلاغه استفاده نشده است. همچنین یافته های حاصل از استخراج ۱۹۰۶۹ منبع استفاده شده در ۸۷۶ مقاله ی منتشرشده طی ۲۲ سال، در مجله ی فارسی دانشگاه علوم پزشکی بابل، گویای این است که فقط در دو مقاله از این کتاب استفاده شده است. بررسی ۲۹۲۸ خلاصه ی مقاله ی عرضه شده در دوره ی ۱۶ ساله ی همایش بهداشت محیط، نیز نشان داده که فقط یک خلاصه ی مقاله با موضوعی مرتبط با نهج البلاغه منتشر شده است.نتیجه گیری: با وجود نقش اثرگذار توصیه های مذهبی بر سلامت، به ویژه آنچه در کتاب نهج البلاغه بر آن تاکید یا به آن اشاره شده، سهم بهره گیری از این کتاب ارزشمند در مقاله های علوم پزشکی بسیار اندک است.

تحلیل استنادی، علم سنجی، علوم پزشکی، نهج البلاغه