نجمه ذوالفقاری - کارشناس ارشد فرش از دانشگاه کاشان. استاد مدعو دانشگاه شهید باهنر کرمان
کاوه نویدی نژاد - کارشناس فرش و کارشناس ارشد هنر اسلامی، عضو هیئت علمی گروه فرش دانشگاه شهید باهنر کرمان.

قالی کرمان در مقطعی از تاریخ به درجه ای از تعالی رسید که در میان تمامی سبکهای ایران پرآوازه و مشهور شد؛ و بر این اساس در بازار جهانی فرش نیز هواخواهان بسیاری پیدا کرد، تا جایی که در مثل های ایرانیجایی برای خود باز نمود و نماد کیفیت، دوام و زیبایی به شمار آمد. این دوران را- که همزمان با دوره ی پهلوی ، و خصوصا پهلوی اول است می توان دوران طلایی قالی کرمان به حساب آورد. اما روی دیگر سکه در بسیاری از پژوهش های صورت گرفته در مورد قالی کرمان مغفول ماند؛ و آن رنج و مشقتی بود که از این شهرت و اعتبار نصیب بافنده های قالی کرمان می شد. در این مقاله سعی شد تا به تاریخ فرش کرمان، از دیدگاه این قشر در مقایسه با شرایط تولید کنندگان نگاهی انداخته شود تا بتوان بر مبنای اسناد موجود، و مصاحبه با خود بافندگان به بررسی تطبیقی وضعیت آنان با تولید کنندگان پرداخت و به این سوالات اساسی پاسخ داد که، آیا از شهرت، اعتبار و سود کلان اقتصادی که نصیب کشور و تولید کنندگان می شد، چیزی نیز نصیب بافندگان می گشت؟ و اصولا آیا این رونق تاثیری در وضعیت معیشتی و بهبود زندگی بافندگان نیز داشته است؟ یافتن پاسخ برای پرسش های مذکور مهم ترین هدف مقاله است که از نظر خواهد گذشت. با بررسی مدارک موجود و مصاحبه ها این نتیجه حاصل آمد که در اکثر موارد جز رنج و سختی، چیزی عاید این قشر از اجتماع نمی شد. این امر نیز دلایل متعددی داشته است که برخی از آنان به تولیدکنندگان، برخی به سیاست گذاری های کلان کشوری و برخی نیز به خود بافندگان و شرایط فرهنگی حاکم بر قشر اجتماعی آنان برمی گردد.

قالی کرمان، عصر پهلوی، بافندگان قالی، تولید کنندگان قالی