بررسی حضور عنصر خیال بر طرح گلستان در فرش صفوی (با تاکید بر آراءمحی الدین ابن عربی)

عناصر مفهومی در گستره تمدنی ایران که برای بیان ذهن خردمند انسان به کار برده می شود، کمیاب نیست و در هنرهای دیرینه ایران از جمله فرش به وضوح می توان به این مورد اشاره نمود. از مهم ترین مولفه هایی که بشر توانست هنرهای خود را با استفاده از آن شکوفا کند، "خیال" بوده است. این مفهوم با تکیه بر ماهیت خویش با نفس انسان پیوندی عمیق دارد. هدف از نگارش این مقاله، ماهیت شناسی خیال و نیز سعی بر ارائه برخی از مبانی این مولفه، در هنر فرش ایران بوده که در دوران صفویه در آن مصداق یافته است. دغدغه اصلی این پژوهش سعی در پاسخ به این سوال است که طرح و نقش فرش صفوی چگونه و چه نسبتی با مولفه خیال می تواند داشته باشد، و نیز این مفاهیم به چه صورت در فرش دستباف ظهور یافته است در این راستا خیال و جایگاه آن، از دیدگاه مفهوم پردازی بر طرح گلستان در طرح و نقش فرش صفوی بررسی می شود، و سعی شده بر مبنای آراء ابن عربی، از مکتب این دانشمند و با مطالعه موردی یکی از فرش های گلستان این دوره، با استفاده از روش تحلیل مفهومی بررسی شود. با توجه به نتایج به دست آمده به نظر می رسد، خیال در فرش این دوره، دارای مفاهیمی عمیق هم چون، عالم مثال است که مفاهیم در مجموعه طرح ها و نقوش این دست بافته ها به صورت نمادپردازی شکل گرفته اند.

Keywords:

خیال , عالم مثال , بهشت , فرش , صفوی