مواجهه قرآن با برده داری در سیر خطی نزول

قرآن آخرین کتاب وحیانی و معجزه فرازمانی و فرامکانی دین اسلام است که با نزول آن سنت­های جاهلی ریشه کن شد و فرهنگ اصیل وحیانی جایگزین آن شد. یکی از اصلی­ترین شاخصه­های قرآن در مبارزه با سنت­های جاهلی، نگاه تدریجی در سیر خطی نزول است و این مهم به سبب توجه به مقتضیات زمان، مخاطبان و در نهایت تثبیت احکام است. یکی از این موضوعات، مسئله برده­داری و احکام مربوط به آن است که پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و ابزار گردآوری کتابخانه­ای- استنادی به دنبال پاسخ به این پرسش­ها است که چرا قرآن یک­باره حکم به آزادی بردگان نداده است؟ و قرآن در سیر خطی نزول خود آزادی بردگان را چگونه به تصویر کشیده است؟ یافته­های پژوهش حاکی از آن است که حکم تدریجی آزادی برده بر پایه شرایط آن روز جامعه صادر شده و  برای جلوگیری از بر هم خوردن نظم اقتصادی، اجتماعی و سیاسی جامعه آن روز بوده است. مواجهه قرآن با برده­داری در سه مرحله نخست، میانی و نهایی پی­ریزی شده است. مرحله نخست متضمن چهار گام: شوق انگیزی برای آزادسازی بردگان، عزیز و محبوب نمودن یک برده، دعوت به برابری میان مالکان و بردگان و مجوز ازدواج کنیزان با مردان آزاد می­باشد. مرحله میانی دربردارنده چهار گام: هزینه کردن دارایی برای آزادی بردگان از مصادیق نیکی، برتری اجتماعی بردگان مومن بر مشرکان آزاد، آزادی برده به دست پیامبر اکرم (ص)، بالا بردن مقام کنیزان مومن و بیان جزئیات ازدواج آنان است. مرحله نهایی در پنج گام: آزادسازی بردگان مومن، جریمه و انواع کفارات، آزادی بردگان با مکاتبه، آزاد کردن یک برده و آزادسازی بردگان به عنوان یکی از مصارف زکات به انجام می­رسد. در نهایت بردگان از شهروند فرودین، به انسان­های آزادی تبدیل شدند که ملاک برتری تقوا بوده است.

Keywords:

قرآن , بردگان , رفتار , آزادی , نزول , سیر تدریجی احکام