ساز وکارهای نقش آفرینی سازمان های مردم نهاد در مدیریت بحران (مطالعه موردی: جمعیت هلال احمر ایران)

زمینه و هدف: مدیریت بحران جهت پیشگیری از بروز وضعیت های بحرانی و به حداقل رساندن آثار مخرب ناشی از بحران ها، فرآیندی تخصصی و چندبعدی است که موفقیت آن مستلزم دانش و توان مدیریتی مقتضی می باشد. در میان نهادهای متولی مدیریت بحران، سازمان های مردم نهاد به عنوان موسساتی کارآمد و مکمل بخش دولتی، از جایگاه ویژه ای برخوردار هستند. سازمان های مزبور به دلیل برخورداری از ظرفیت هایی نظیر امکان ایجاد پیوندهای عمیق محلی، آگاه­سازی عمومی، انعطاف­پذیری و پاسخگویی سریع، نقش مکمل در مدیریت بحران ایفا کرده و مشارکت آن ها در این فرآیند، عمدتا منجر به بهبود اوضاع می­گردد. نظر به این اهمیت، پژوهش حاضر بر آن است تا با مطالعه موردی جمعیت هلال احمر ایران به عنوان برجسته ترین سازمان مردم نهاد متولی مدیریت بحران، به ارزیابی نقش سایر سازمان­های مردم نهاد در مدیریت بحران بپردازد. روش: این تحقیق از نظر هدف، کاربردی است که با رویکرد آمیخته (کیفی و کمی) با طرح اکتشافی انجام شد. در بخش کیفی از روش تحلیل مضمون و در بخش کمی از روش توصیفی از نوع پیمایشی استفاده شد. جامعه آماری آن را در بخش کیفی، مدیران جمعیت هلال احمر و مدیران و خبرگان سایر سازمان­های مردم نهاد به تعداد ۲۰ نفر بوده که ده نفر از آنان با روش نمونه­گیری هدفمند از نوع گلوله برفی به عنوان نمونه آماری گزینش شده اند؛ به علاوه در بخش کمی متخصصین جمعیت هلال احمر ایران و اعضای و گروه­های سایر سازمان مردم نهاد که شمار آنها به تعداد ۴۰۳۹۲ نفر می رسد به عنوان جامعه آماری در نظر گرفته شد که بر اساس جدول کرجسی و مورگان تعداد ۳۸۱ نفر از آنها با روش نمونه­گیری تصادفی طبقه­ای به عنوان نمونه انتخاب شدند. جهت جمع­آوری داده­ها در بخش کیفی، از دو ابزار فیش و مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شده و در بخش کمی از پرسش­نامه طراحی شده با طیف ۵ گزینه­ای لیکرت استفاده شد. روایی صوری، محتوایی و سازه ­ابزارها مورد تایید قرار گرفت و پایایی ترکیبی و آلفای کرونباخ آن­ها نیز بالای ۷/۰ محاسبه شد که مورد تایید بود. جهت تجزیه و تحلیل داده­ها از آزمون­های تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی استفاده شد. یافته­ها: نقش سایر سازمان­های مردم نهاد در مدیریت بحران در جمعیت هلال احمر ایران عبارتند از: آموزش­های همگانی، تخصیص منابع، سرمایه اجتماعی، توسعه منابع انسانی و بازسازی و بازتوانی که آموزش­های همگانی با بارعاملی ۹۲۰/۰ دارای تاثیر بیش­تر و سرمایه اجتماعی با بارعاملی ۶۴۶/۰  دارای کم­ترین تاثیر است. نتیجه­گیری: نتایج نشان داد که سازمان­های مردم نهاد در مدیریت بحران نقش سازنده ای دارند و هریک از سایر سمن های فعال در کشور می توانند با توجه به وظایف و ماهیت وجودی کارکردی خود، در زمان بحران به عنوان بازوان اجرایی هلال احمر عمل کنند و تحت مدیریت هلال احمر مبادرت به اقدام نمایند.

Keywords:

Non-governmental organizations , Crisis Management , Red Crescent Society , سازمان­های مردم نهاد , مدیریت بحران , جمعیت هلال احمر