ساناز تقی پوری حاجبی - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
کامران پاشایی فخری - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
پروانه عادل زاده - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

نظریه استعاره مفهومی، برگرفته از زبان­شناسی شناختی نوعی ابزار مفهومی در جهت کشف معنای متن در حوزه  عواطف و احساسات است که در درک مفاهیم انتزاعی، نقش مهمی را ایفا می ­کند. در این مقاله یکی از کاربردهای استعاره مفهومی در حوزه شرم، در دو داستان «شوهر آهو خانم» و «بافته­ های رنج» علی محمد افغانی به روش توصیفی-تحلیلی بررسی شده است. شرم از عواطفی است که بشر در طول تاریخ همواره آن را تجربه کرده است و با بررسی استعاره مفهومی آن تفاوت و شباهت فرهنگ­ ها در اظهار آن به دست می­آید، در دو اثر افغانی در حدود ۵۷ مورد استعاره مفهومی مربوط به شرم یافت شد، که اغلب با استعاره­ های جهانی شرم که توسط کووچش ارائه شده مطابق است، براساس حوزه مبدا ۱۲ اسم نگاشت، با فرآیند­های جهتی، جانورانگاری، طبیعت انگاری، سیال­انگاری، انسان­انگاری و جسم­انگاری در استعاره­سازی دو داستان آمده است. از اقسام سه گانه استعاره مفهومی:  ۱۰ مورد استعاره جهتی، ۳ مورد استعاره هستی ­شناختی ­و ۴۴ مورد آن استعاره ساختاری است. به لحاظ مبدا پربسامدترین حوزه آن «آتش» است که به صورت خوشه ­ای با گرما، گلگون شدن، آب شدن، عرق کردن آمده است.

زبان شناسی شناختی, استعاره مفهومی, شرم, نگاشت, شوهر آهو خانم