مانا ابراهیمی مجرد - دانشجوی دکتری معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران
فرهنگ مظفر - دانشیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران
سیدباقر حسینی - دانشیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران
بهرام صالح صدق پور - دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی، تهران، ایران

بیان مساله: هویت مکانی به عنوان یکی از سازه های اصلی در علم روان شناسی محیط، نقش بسیار مهمی در رابطه شناختی انسان و مکان سکونت وی و نیز افزایش سلامت روان و ارتقای کیفیت زندگی او دارد. لیکن عدم توافق صاحب نظران و متخصصان در خصوص ساختار این مفهوم، مانع از شناخت جامع آن شده است. از سوی دیگر، غالب مطالعات صورت گرفته در این زمینه از جانب مکان و ویژگی های آن انجام شده، درحالی که هویت مفهومی انسانی و به ویژه روان شناختی است. بنابراین دستیابی به ابعاد و عوامل موثر بر شکل گیری هویت مکانی در محله های مسکونی از دیدگاه متخصصان معماری و شهرسازی و با تاکید بر وجوه روان شناختی هویت مکانی، می تواند گامی جهت پیشبرد تحقیقات هویت مکانی در حوزه معماری و شهرسازی شود. سوال تحقیق: عوامل موثر بر شکل گیری هویت مکانی در محله های مسکونی از دیدگاه متخصصان معماری و شهرسازی چیست؟ ابعاد شکل گیری هویت مکانی در محله های مسکونی مبتنی بر دیدگاه متخصصان معماری و شهرسازی چیست؟ اهداف تحقیق: شناسایی عوامل موثر بر شکل گیری هویت مکانی در محله های مسکونی و همچنین دستیابی به ابعاد شکل گیری هویت مکانی در محله های مسکونی مبتنی بر دسته بندی دیدگاه های متخصصان معماری و شهرسازی.روش تحقیق: پژوهش حاضر به لحاظ هدف در دسته تحقیقات بنیادی با ماهیت اکتشافی و ازنظر روش گردآوری داده ها در دسته تحقیقات توصیفی قرار می گیرد. روش تحقیق، ترکیبی از روش های کیفی و کمی منتج از مکتب عمل گرایی چندگانه است. شناسایی ابعاد شکل گیری هویت مکانی در محله های مسکونی در چهار بخش ۱- مصاحبه با متخصصان، ۲- کدگذاری باز و محوری، تهیه جدول هدف- محتوا و پرسشنامه محقق ساخت بر اساس آن، ۳- پیمایش دلفی در دو مرحله و ۴- تحلیل عامل Q با استفاده از نرم افزار SPSS-۲۶، انجام شده است. جامعه آماری پژوهش در بخش اول، ۹ نفر از متخصصان معماری و شهرسازی و در بخش پیمایش دلفی، ۲۵ نفر بوده است که به روش نظریه ای انتخاب شدند و نمونه گیری به روش شبکه ای (گلوله برفی) تا اشباع نظری ادامه یافت. مهم ترین یافته ها و نتیجه گیری تحقیق: نتایج پژوهش نشان می دهد، ۸ دیدگاه غالب درزمینه شکل گیری هویت مکانی در میان متخصصان وجود دارد که ابعاد موضوع را شکل می دهند و به ترتیب عبارت اند از: ابعاد «کالبدی- ساختاری»، «روان شناختی»، «اجتماعی- فرهنگی»، «عملکردی- فعالیتی»، «زیبایی شناختی»، «زیست محیطی»، «تاریخی» و «معنایی». دیدگاه های متخصصان نیز، در طیفی از روان شناسی اجتماعی با ماهیت جزءنگر تا معناگرایی با ماهیت کل نگر شناسایی شد.

هویت مکانی, محله مسکونی, دیدگاه متخصصان, پیمایش دلفی, تحلیل عامل Q