بهنام به نیا - دانشجوی دکتری گروه معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
مهران خیراللهی - استادیار گروه معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
مهدی صحراگرد - استادیار گروه معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.
عاطفه سلطانی فر - دانشیار گروه روانپزشکی، دانشگاه علوم پزشکی مشهد، مشهد، ایران.

بیان مساله: در سال های اخیر، مشارکت معمار و کودک در طراحی معماری برای کودکان، محور توجه بسیاری از طراحان معماری قرار گرفته است و از آنجایی که پاسخ خلاقانه به مسائل معماری، معیاری مهم در ارزیابی کیفی آثار معماری محسوب می شود، پس مساله اساسی پژوهش حاضر، یافتن ابزاری جهت ارزیابی سطح خلاقیت کودکان مشارکت کننده در فرآیند طراحی معماری است، به نحوی که نتایج این ارزیابی، قابلیت های خلاقانه کودک در ارتقاء کیفیت اثر مشارکتی را برای معمار تشریح کند. سوال تحقیق: این پژوهش به دنبال یافتن پاسخ دو سوال اصلی است: ۱- در فرآیندهای طراحی مشارکتی با کودکان، معمار به کمک کدام ابزار می تواند به سنجش سطح خلاقیت کودکان مشارکت کننده بپردازد؟ ۲- بنیان های ساخت ابزار سنجش و ارزیابی سطح خلاقیت کودکان در معماری، کدامند؟اهداف تحقیق: هدف پژوهش، معرفی ابزاری کاربردی جهت استفاده معماران در ارزیابی سطح خلاقیت کودکان مشارکت کننده در فرآیندهای طراحی معماری مشارکتی، است. روش تحقیق: این پژوهش کیفی با هدف کاربردی است. داده های اولیه به روش کتابخانه ای جمع آوری شد. برای تحلیل محتوا و استنتاج از داده ها، از روش فرا ترکیب سندلوسکی و باروسو استفاده شد. با استفاده از ابزار گلین، روایی استنتاج ها بررسی شد. دسته بندی یافته ها در نرم افزار MaxQDA ۱۰ انجام شد. ابزار پیشنهادی پژوهش در بازه زمانی خرداد و تیر ۱۳۹۹ چهار مرتبه مورد استفاده آزمایشی قرار گرفت. مرتبه اول و دوم را نگارندگان و به روش بازآزمایی به کمک ۳۰ کودک(۱۵ پسر و ۱۵ دختر ۸ تا ۱۲ سال) اجرا کردند. مراتب سوم و چهارم را دو آزمونگر دیگر، در دو گروه مجزای ۳۰ نفره با همان شرایط جنسی و سنی، اجرا کردند. اعتبارسنجی نتایج آزمون ها با آماراستنباطی و محاسبه ضرایب همبستگی پیرسون، در نرم افزار SPSS ۲۵ ، انجام شد.مهم ترین یافته ها و نتیجه گیری تحقیق: یافته های پژوهش نشان داد سطح توانایی کودکان در اظهار نظر پیرامون مسائل مطرح شده با آنها، با هم متفاوت است. هر چند کودکان از مفاهیم بنیادین موثر در شکل گیری فضاهای معماری درکی نسبی دارند، اما نتایج پژوهش نشان داد قابلیت های خلاقانه کودکان در حوزه پاسخ به مسائل معماری، با هم متفاوت است. از این رو لازم است قبل از شروع فرآیند مشارکتی، معمار آن دسته از قابلیت های کودک که می تواند در تولید آثار معماری مشارکتی اثر بخش باشد را مورد سنجش و ارزیابی قرار دهد، تا بستر ورود کودکان خلاق تر به فرآیند طراحی، فراهم شود. به این سبب ابزار «سنجش سطح خلاقیت کودکان مشارکت-کننده با معمار» در قالب «دستورالعمل» و «جدول کمی سازی و استنتاج نهایی» تدوین، اعتبارسنجی و ارائه گردید.

کودک , مشارکت , فرآیند طراحی معماری برای کودکان , خلاقیت , ابزار سنجش سطح خلاقیت