فرناز شاه پوری - کارشناس ارشد معماری، مرکز تحقیقات معماری و شهرسازی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی ، شیراز، ایران
حامد مضطرزاده - استادیار گروه معماری، گروه معماری، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی،شیراز،ایران

بیان مساله: تقش فضاهای نیمه باز در زندگی شهری انسان معاصر بر کسی پوشیده نیست. این فضاها علاوه بر عملکرد های زیست محیطی و اقلیمی رسالت مهمی در ایجاد ارتباط انسان با طبیعت و کاهش استرس های محیطی ایفا می کنند. بهینگی در طراحی این فضاها به گونه ای که امکان تعامل حداکثری کاربر و فضا برقرار شود از جمله مواردی است که در برنامه ریزی جهت این دست از  فضا اهمیت ویژه ای دارند. در بدنه شهرها بسیار مشاهده شده است که فضاهای نیمه باز یک ساختمان در عین داشتن خصوصیات کالبدی یکسان، پویایی و زیست پذیری متفاوتی را از خود نشان می دهند. می توان علت این تفاوت را در آن دانست که به منظور تعامل پذیری، علاوه بر محیط، کاربر و ویژگی های شخصیتی او  نیز در این فرآیند دخیل می باشند. لذا در زمینه طراحی به عنوان یک فرآیند پیش از اشغال می بایست به علت عدم شناخت دقیق از کاربر و نحوه اشغال فضا توسط او، باید به پیش بینی و بهینه سازی عوامل مرتبط با کالبد به صورت ساختاری و غیر ساختاری به عنوان متغیر های در دسترس اتکا نمود. در این راستا در این پژوهش بررسی میگردد که در طراحی فضاهای نیمه باز مسکونی این عوامل و شاخص های سازنده آنها تا چه اندازه و به چه صورت در رابطه متعامل با کاربر نهایی تا کنون توانسته اند نقش پررنگ تری را ایفا نمایند.سوال تحقیق: میزان تعامل کاربر نهایی و فضاهای نیمه باز در واحد های مسکونی بر اساس چیدمان فضایی آنها چگونه است؟چه مولفه هایی بیشترین تاثیر را در تعامل کاربر نهایی با فضاهای نیمه باز ایجاد نماید؟اهداف تحقیق: دستیابی به راهکاری جهت بررسی تعامل پذیری فضاهای نیمه باز مسکونی معاصر در راستای کمک به ارتقای راندمان فضا در طراحی فضاهای نیمه باز.روش تحقیق: پژوهش حاضر از نوع تحقیقات کاربردی بوده که به روش کمی صورت گرفته است و رویکرد حاکم بر تحقیق از نوع تحقیقات توصیفی – تحلیلی است و ابزار تحقیق از نوع برداشت میدانی و مصاحبه و تحلیل داده های آن نیز به وسیله تکنیک نحو فضا و نرم افزار Depth Map و آنالیز داده ها از طریق بررسی ضریب همبستگی به وسیله نرم افزار Spss انجام شده است.مهم­ترین یافته ­ها و نتیجه ­گیری تحقیق: در نهایت نتایج پژوهش حاکی از آن است که ویژگی های ساختاری بیش از ویژگی های غیر ساختاری در تعامل پذیری فضاهای نیمه باز مسکونی تاثیر گذارده اند. در میان این ویژگی ها شاخص اتصال در میزان تعاملات و شاخص همپیوندی  در شدت و نوع این تعاملات بیشترین تاثیر را داشته اند. شاخص عمق متوسط نیز هم با میزان و هم شدت تعاملات ارتباط خطی معکوس دارد.  علاوه بر شاخص های ساختاری، مولفه هایی همچون شیوه تملک، متراژ ، نسبت فضای نیمه باز به زیربنا، سرانه فضای نیمه باز در تعامل پذیری فضاهای نیمه باز موثر بوده اند. همچنین در یافته های این پژوهش مشخص شده است در صورتی که کاربر نهایی به حدی در ویژگی های کالبدی مداخله نماید که بتواند بر ویژگی های ساختاری فضا تاثیر بگذارد، تعاملات او با فضای نیمه باز به حداکثر می رسد.

تعامل, کاربر, فضای نیمه باز, نحو فضا, مسکن معاصر