بهرام عابدی - استادیار گروه باغبانی و مهندسی فضای سبز، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
بهنام اسفندیاری - دانشجو دکتری گروه باغبانی و مهندسی فضای سبز، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد. ایران.
سعیدرضا وصال - استادیار گروه پژوهشکده علوم گیاهی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.
غلامحسین داوری نژاد - استاد گروه باغبانی و مهندسی فضای سبز، دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

با توجه به روند افزایشی توسعه اراضی شور و کمبود اراضی مطلوب برای کشاورزی در طی یک دهه اخیر، شناسایی پایه های مقاوم به شوری جهت بهبود عملکرد از اهمیت زیادی برخوردار است .بدین منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کامل تصادفی بر روی دو پایه سیترنج و نارنج با ۵ سطح (۵۰،۰، ۱۰۰، ۱۵۰ و ۲۰۰ میلی­مولار) به همراه تیمار صفر (شاهد) و دو سطح ۵۰ و ۱۰۰ پی پی ام کیتوسان (به صورت مصرف خاکی و محلول­پاشی) در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. نتایج نشان داد که اثر متقابل شوری × کیتوسان × پایه مرکبات برای تمام صفات مورد بررسی معنی دار بود. با افزایش غلظت نمک فعالیت آنزیم های آنتی­ اکسیدانی کاتالاز، سوپراکسیددیسموتاز، میزان پرولین و غلظت کربوهیدارت های محلول بطور معنی داری افزایش یافتند. همچنین، برخی صفات نظیر رطوبت نسبی، کلروفیل a، b و پروتئین کل با افزایش غلظت شوری کاهش معنی داری را نشان دادند. بطور کلی غلظت ۱۰۰ پی پی ام و محلول پاشی کیتوسان بیشترین تاثیر را بر روند بهبود و تحمل شوری در هر دو پایه سیترنج و نارنج به همراه داشت. از نظر مقاومت به شوری پایه نارنج در مقایسه با سیترنج تحت تاثیر سطوح بالاتر شوری مقاومت بیشتری را نشان داد. با توجه به نتایج، می توان اظهار داشت که پایه نارنج متحمل تر به شوری می باشد و کیتوسان می تواند باعث بهبود شرایط رشد مرکبات تحت تاثیر تنش شوری شود.

کلرید سدیم, کیتوسان, نارنج