هادی احمدپور - کارشناسی حقوق دانشگاه پیام نور مرکز بناب
ابوالفضل بایرامی - کارشناسی حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه

یکی از مباحث مهم در قانون آیین دادرسی کیفری صلاحیت مراجع قضایی است. وقتی که جرمی ارتکاب یافت باید از بین کلیه دادگاه های کیفری ، تعیین کرد که کدام یک مخصوصا صلاحیت قضاوت رفتار مرتکب آن را دارد. صلاحیت در اصطلاح حقوقی، توانایی و الزامی است که مراجع قضایی در رسیدگی به دعاوی بموجب قانون دارند و در تعریف دیگر صلاحیت کیفری عبارت از شایستگی و اختیاری می باشد که به موجب قانون برای مرجع رسیدگی به امور کیفری واگذار شده است.حقوق دانان بر مبنای نوع جرم، اهمیت بزه ارتکابی ، محل وقوع جرم، موقعیت شغلی و اجتماعی بزه کار و نیز با در نظر گرفتن سن و درجه نظامی او ( در خصوص نظامی ها ) صلاحیت را در امور کیفری به سه قسم صلاحیت ذاتی، صلاحیت محلی و صلاحیت شخصی تقسیم نموده اند. دو نوع دیگر صلاحیت یعنی صلاحیت اضافی و صلاحیت نسبی، صلاحیت جداگانه ای محسوب نمی شوند بلکه در سه قسم پیش گفته نهفته است. درقانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۲۹۳۱، دادگاه های کیفری، به دادگاه کیفری یک، دادگاه کیفری دو، دادگاه انقلاب، دادگاه اطفال و نوجوانان و دادگاه نظامی تقسیم می شوند. علاوه بر دادگاه فوق الذکر در ق.آ.د. ک دادگاه عمومی بخش نیز وجود دارد به این دلیل که دادگاه عمومی بخش فقط به امور کیفری رسیدگی نمی کند بلکه به امور حقوقی نیز رسیدگی می نماید؛ لذا قانون گذار، دادگاه عمومی بخش را جزو دادگاه کیفری بیان نکرده است. از سوی دیگر به موجب آیین نامه دادسرا و دادگاه ویژه روحانیت، مصوب۹۶۳۱ و اصلاحیه ۱۳۸۴ آن دادگاه ویژه روحانیت نیز مرجعی است که به جرایم روحانیون رسیدگی می نماید، لذا با توجه به این که مرجع ایجاد این دادگاه آیین نامه فوق الذکر است، لذا در ماده ۲۹۴ ق. آ. د. ک جزء دادگاه های کیفری بیان نشده است. بنابراین دادگاه هایی که در مرحله بدوی به امور کیفری رسیدگی می نمایند، عبارتند از: ۱کیفری یک ۲- کیفری دو ۳- اطفال و نوجوانان ۴- دادگاه عمومی بخش ۵- دادگاه انقلاب ۶- دادگاه نظامی ۷- دادگاه ویژه روحانیت. با بررس ی س اختار و حدود صلاحیت محاکم کیفری اعم از عمومی و اختصاصی شاهد تغییراتی مناسب که بعضا با الهام از ساختار و آیین دادرسی کیفری گذشته و احیاء و اصلاح دوباره ی پاره ای از تاسیسات موجب تحولی بنیادین در آن بوده

قانون آیین دادرسی کیفری، صلاحیت، دادگاه های کیفری، دادگاه، دادسرا