اختر سلطانی - استادیار گروه الهیات، واحد ایلام دانشگاه آزاد اسلامی ایلام ایران.
مجتبی ناصری - دانشجوی کارشناسی ارشد ، گروه فقه و مبانی حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام ایلام ایران

در نظام تربیتی قرآن، اعمال انسان با واژه های متعددی توصیف و ارزیابی شده است. مفهوم عمل نیکو یکی از مهم ترین و پرکاربردترین مفاهیم قرآنی است که اشاره به کیفیتی متعالی از عمل انسانی در مقایسه با سایر اعمال نیک دارد. هرچند واژه های توصیف کننده اعمال نیک در قرآن کریم مشابهت هایی با یکدیگر دارند، اما هر یک دارای مفهومی منحصر به فرد و متمایز نیز هست. از این رو، هدف این مقاله کاوش در معنای عمل نیکو بر اساس نظریه انسان عامل و با تاکید بر ابعاد اجتماعی عمل و بیان وجوه تمایز آن با سایر مفاهیم مترادف است. به این منظور، به استنباط مولفه های عمل نیکو بر اساس نظریه مذکور پرداخته شده و از تفاسیر سوره عصر به عنوان شواهدی در راستای تحلیل معنای عمل نیکو بهره گرفته شده است. بر مبنای یافته ها، وجوه متمایز عمل نیکو از سایر مفاهیم مشابه شامل چهار بعد است: ۱.تعقل و خردورزی؛ ۲. ایمان و اخلاص؛ ۳. عزم و ۴. طراحی و آینده نگری که می توان برآیند آنها را تحت مفهوم راهبردی بودن ارائه نمود. بر این اساس، عمل نیکو عملی راهبردی و انعطاف پذیر است که با توجه به موقعیت خلق میشود. چنین تلقی ای از عمل نیکو ، مفهومی فردگرایانه نیست، بلکه نشان دهنده حضور فعال و پویای صالحین در جامعهاست. در پایان، دلالت های تربیتی و کاربردی این مفهوم برای مدیریت زندگی اجتماعی ارائه شده است.

عمل نیکو، عمل راهبردی، تعقل، عزم، آینده نگری