اثرات پساب واحدهای آب شیرین کن تخلیه شده به محیط زیست دریایی شمال خلیج فارس بر بازماندگی و تعادل یونی خرچنگ شناگر آبی، Portunus segnis (Forskal, ۱۷۷۵)

زمینه و هدف: امروزه احداث آب شیرین­ کن ها در سواحل در حال گسترش است، با این حال اطلاعات محدودی درباره اثرات ناشی از تخلیه پساب آنها بر سلامت اکوسیستم دریایی موجود است. از این رو پژوهش حاضر به هدف بررسی تاثیر پساب رهاسازی شده این تاسیسات در اکوسیستم ساحلی خلیج فارس بر بازماندگی و تعادل یونی گونه خرچنگ شناگر آبی (P.segnis) تحت شرایط آزمایشگاهی انجام شد. روش بررسی: پساب دو نوع آب ­شیرین­ کن فعال در استان هرمزگان با فناوری ­های اسمز معکوس (RO) و حرارتی (MED) جمع ­آوری شد. سپس تعداد ۷۵ عدد خرچنگ (P.segnis) با میانگین (±SD) عرض کاراپاس  cm۲/۱۸±۹/۷۱ و وزن کل g ۱/۰۴±۶۱/۲۲ از سواحل بندرعباس زنده­ گیری به آزمایشگاه منتقل گردید. نمونه­ ها در ۵ تیمار (با ۳ تکرار) کاملا تصادفی تیماربندی و به مدت ۶۰ روز تحت آزمایش قرار گرفتند. مرگ ­و میر نمونه­ ها ثبت و در پایان از همولنف نمونه­ ها جهت اندازه ­گیری الکترولیت ­های بدن (سدیم، کلسیم، منیزیم و پتاسیم) نمونه­ برداری شد. یافته ها: میزان بقا خرچنگ ­ها در تیمارهای پساب نسبت به تیمار شاهد (۸۶ درصد) کاهش یافت که این کاهش در تیمارهای RO ۱۰۰ درصد وMED  ۱۰۰ درصد به ترتیب با مقادیر ۴۶/۷ درصد و ۴۰ درصد بسیار محسوس بود (۰/۰۱>p). همچنین سطح الکترولیت های مورد بررسی نسبت به تیمار شاهد یک روند افزایشی را نشان داد که این افزایش در تیمارهایRO ۱۰۰ درصد وMED  ۱۰۰ درصد شدیدتر بود (۰/۰۱>p). نتیجه گیری: آزمایش حاضر نشان داد که تخلیه پساب آب شیرین­ کن ها باعث بروز تغییرات فیزیولوژیک در موجودات آبزی می­ شود که در محیط طبیعی با هم ­افزایی سایر استرس های اکولوژیک می­ تواند به مراتب اثرات شدیدتری داشته باشد. بنابراین ضرورت دارد که مدیران اجرایی برای به حداقل رساندن اثرات زیست­ محیطی پساب واحدهای آب­ شیرین­ کن تدبیری بیاندیشند، چرا که پیشگیری بهتر از درمان است.  

Keywords:

Brine desalination plants , Ecosystem health , Blue swimming crab (P. segnis) , Electrolytes , Persian Gulf , پساب آب شیرین کن ها , سلامت اکوسیستم , خرچنگ شناگر آبی (P. segnis) , الکترولیت ها , خلیج فارس