تبیین اصول نگرش به مکان در آثار تاریخی باستانی شهر دامغان (مطالعه پژوهی مسجد تاریخانه دامغان)

ادراک معمارانه از مکانمندی مساجد تاریخی، بهعنوان بستری برای ایجاد برهمکنش و ادراک راحتی انسان، موجب ازبینرفتن احساس تنهایی و غم و اندوه در زائر میشود و به دنبال خود ارزشهای تاریخی، هویتی و فرهنگی مساجد را هویدا میسازد. هدف از انجام این پژوهش تبیین اصول نگرش به مکان در مسجد تاریخانه دامغان بر اساس عناصر کالبدی است و فرضیه مطرح در نیل به این هدف آن است که میان اصول نگرش مکان و مکانمندی مسجد تاریخانه دامغان، بهواسطه عناصر کالبدی، ارتباطی مستقیم برقرار است. در این پژوهش، با استفاده از روش تحقیق کیفی از نوع روشپژوهی، با استفاده از راهکار ترکیبی و گردآوری اطلاعات بهصورت مطالعات کتابخانهای و میدانی، این نتیجه بهدست آمده است که اصول نگرش به مکان از طریق عناصر کالبدی اصلیترین اصول معمارانهای است که در مسجد تاریخانه دامغان رخ داده است و مکانمندی این مسجد بر نمود مفهوم نگرش مکان افزوده است. ازاینرو، در راستای تجلی مفهوم اصول نگرش به مکان و ادراک آن، در حالت کلی میتوان بیان نمود که عناصر کالبدی، هندسه، تناسبات، نور و تزیینات از اصلیترین معمارانههای این مسجد است؛ ضمن آنکه هویتمندی در این مسجد در قالب القا و نمود مفهوم نگرش مکان و به واسطه کاربری و قدمت بنا همراه با مصالح بومآورد بهکاررفته و عنصر شاخص مناره، بهخوبی به نمایش گذاشته شده است. مسجد تاریخانه دامغان بنایی استعاری با عناصر سنتی ازجمله پوشش طاق آهنگ و طاق ضربی و مصالح بومآورد خشتی است و بدین طریق موجب برانگیختن خاطرات گذشته، احساس هویت مکانی و تجربه عمیق در مخاطب میشود.

Keywords:

مکان , اصول نگرش به مکان , آثار تاریخی , مسجد تاریخانه دامغان