حسین محمدی - استادیار، دانشکده علوم و تحقیقات اسلامی، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران
سید محمد موسوی مقدم - دانشیار، دانشکده الهیات، دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران

واگرایی اجتماعی مانعی برای مدیریت فرایند تولید و بازتولید سرمایه اجتماعی است. زیرا واگرایی اجتماعی زمینههای تعامل و برقراری ارتباط و بیشینهسازی کمی و کیفی آن را از بین می برد و فرسایش سرمایه اجتماعی را به همراه میآورد. به همین علت، مدیریت سرمایه اجتماعی در گرو مدیریت عناصر و مولفه هایی است که به واگرایی اجتماعی دامن میزنند. بنیاد واگرایی اجتماعی بر عدم مدیریت تمایزهای اجتماعی نظیر تمایزهای ملیتی و قومی، تمایز باورها و ارزشهای ذهنی، تمایزات اقتصادی، و ... استوار است. در این تحقیق تلاش میشود با روش تحلیلی توصیفی نقش تنوع ها و تمایزهای ملی و قومی در مدیریت سرمایه اجتماعی بررسی و به این پرسش پاسخ داده شود که «اصول مدیریت تمایزهای ملی و قومی در قرآن، که منجر به ارتقای سرمایه اجتماعی بشود، کدام است؟». به منظور پاسخ به این پرسش، ابتدا از جایگاه سنن ربوبی در تدبیر نظام اجتماعی انسان و به طور خاص سنت تفاوت ملی و قومی سخن رانده شده و سپس به اصول راهبردی قرآن برای مدیریت تفاوت های یادشده جهت جلوگیری از واگرایی اجتماعی پرداخته شده است. این اصول با عنایت به مولفه های شناختی و ارتباطی سرمایه اجتماعی صورت بندی شده است. اصل بازنمایی یگانگی هستی انسان ها به عنوان مولفه شناختی سرمایه اجتماعی، اصل «تعارف» به عنوان رویکرد ایجابی، و اصل «تقوای اجتماعی» به عنوان رویکرد سلبی برای مدیریت ارتباطات ملیت ها و قومیت های مختلف شناسایی شده است.

تعارف, تفاوت اجتماعی, تقوا, سرمایه اجتماعی, واگرایی اجتماعی