روح الله موحدی - دانش آموخته دکتری فلسفه اسلامی، مجتمع آموزش عالی حکمت و مطالعات ادیان، جامعه المصطفی(ص)، قم، ایران
رضا برنجکار - استاد دانشکده فقه و فلسفه، دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران، قم ، ایران

در دو دهه اخیر، اشتیاق حاجی، با برجسته کردن بخشی از مسئله اختیار که پیش از این توجه چندانی به آن نشده بود، استدلال کرده است که تعینگرایی علی نهتنها مسئولیت اخلاقی، بلکه الزامات اخلاقی را هم با چالش مواجه میسازد. وی در این زمینه میکوشد از طریق اثبات ویژگی برخورداری از امکان های بدیل برای الزامات اخلاقی و سپس نشان دادن تعارض آن با تعینگرایی علی، از ناسازگاری الزامات اخلاقی با تعینگرایی علی دفاع کند. نوشتار حاضر، با بررسی دیدگاه وی درباره اثبات امکان بدیل قوی برای الزامات اخلاقی که در حفظ اعتبار استدلالش نقشی مهم ایفا میکند، کوشیده است نشان دهد که مدعای وی درباره عدم نیازمندی الزامات اخلاقی به منشا نهایی بودن عامل نادرست یا دستکم نامدلل است. گفتنی است که نقد مذکور فقط شیوه استدلال وی را زیر سوال میبرد، ازاین رو به مدعای اصلی وی درباره ناسازگاری الزامات اخلاقی با تعینگرایی علی نهتنها خللی وارد نمیسازد که حتی آن را تقویت هم میکند

اشتیاق حاجی, الزامات اخلاقی, امکان بدیل قوی, تعینگرایی علی, منشا نهایی