محمد سیفی اصفهانی - دانشجوی دکتری حقوق و فقه مقارن، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران
سید جعفر صادقی فدکی - استادیار گروه دائره المعارف های علوم قرآنی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران
مهدی نوروزی - استادیار گروه حقوق و فقه مقارن، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

آرامش و صلح میان انسان ها یکی از آموزه های آرمانی اسلام است که تعالیم دینی بر آن تاکید کرده است، ولی با توجه به اوضاع و احوال حاکم میان مسلمانان و کفار غیر اهل کتاب، درباره انعقاد پیمان صلح میان آنها بین فقهای مذاهب اسلامی دو دیدگاه حداکثری و اعتدالی به چشم می خورد. علمای متقدم جهاد با کفار غیرکتابی را تا زمان اسلام آوردن آنها یا کشته شدنشان واجب می دانند و انعقاد پیمان ترک نزاع با آنها را جز در حالت ضرورت جایز نمی دانند. اما عده ای از متاخران قتال را فقط با کافران اهل فتنه و تعدی، و ناقضان پیمان جایز می شمرند و معتقدند صلح یا باقی ماندن بر پیمان سازش با کافران غیرفتنه گر و ناقض پیمان که خواهان صلح و زندگی مسالمت آمیز با مسلمانان اند جایز است. دیدگاه اخیر با مجموع تعالیم اسلامی تطابق بیشتری دارد. از این رو در این پژوهش ضمن مطرح کردن دلایل دیدگاه نخست و نقدشان، دیدگاه اخیر با استناد به دلایل متعددی از قرآن، روایات و سیره به اثبات رسیده است.

صلح, کافر, اهل کتاب, اهل ذمه, مسلمان