مجید پرچمی جلال - دانشجوی دکترای مهندسی مدیریت و ساخت - دانشگاه علم وصنعت ایران و کارشنا
محمد رضا عدل پرور - عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران – ایران

امروزه در دنیا تحولات بزرگی در نحوه انجام پروژه ها و طرح ها در حال وقوع است . به عنوان نمونه طبق آمار موسسه طرح و ساخت آمریکا ) DBIA) نسبت پروژه های طرح و ساخت درسالهای 1985 تا 2000 از 5 درصد به 35 درصد و پروژه های اجرا شده به روش سه عاملی از 82 درصد به 54 درصد رسیده است . همچنین این موضوع اثبات شده است که به کار بردن تمام روش های انجام پروژه برای هر نوع پروژه مناسب نبوده و می بایست متناسب با ویژگیهای هر پروژه و عوامل تاثیر گذار دیگر از جمله شرایط محیطی، ضوابط انجام پروژه و اهداف کارفرما، مناسبترین روش انجام پروژه انتخاب شود . طبق برآوردهای انجام شده، با انتخاب روش مناسب برای انجام پروژه، می توان هزینه های پروژه را به طور متوسط 5 درصد و مدت اجرای آن را به میزان قابل توجه ای ( در بعضی موارد تا حدود 33 درصد ) کاهش داد . بنابراین انتخاب روش مناسب انجام پروژه و در چارچوب آن عقد قرارداد مناسب، به خصوص در پروژه های ملی و بزرگ نظیر سد سازی، یک تصمیم استراتژیک بوده و از اهمیت خاصی برخوردار است . در دنیا تلاش های زیادی برای نیل به هدف ذکرشده انجام یافته است که در این میان می توان به تهیه و ارایه مدل انتخاب روش مناسب انجام پروژه به روش (AHP) و تهیه قراردادهای تیپ توسط فیدیک اشاره نمود . با توجه به اهمیت بین المللی اسناد تهیه شده توسط فیدیک و همچنین تقاضای روز افزون استفاده از این اسناد بخصوص در پروژه های بزرگ و ملی داخل کشور ، شناخت دقیق و تناسب استفاده آنها در پروژه های مختلف ( نظیر ساختمانی، زیر زمینی، صنعتی و ...) ، بخصوص در دو تیپ طرح و ساخت و کلید گردان و تفاوت آنها امری بسیار ضروری و مهم می باشد . از اینرو در این مقاله ضمن اشاره مختصر به انواع قراردادهای تیپ فیدیک به بررسی کلی دو تیپ طرح و ساخت و کلید گردان پرداخته و ضمن بررسی و نقد مفاد چند فصل نخست این دو تیپ، تناسب استفاده آنها در پروژه های مختلف و تاثیر آنها در موفقیت پروژه مورد بحث قرار گرفته و در ادامه امکان استفاده از این قراردادها در کشور بررسی و در نهایت نتیجه گیری و پیشنهاداتی ارایه شده است .

روش انجام پروژه (delivery system) ، طرح و ساخت (design-build) ،کلیدگردان (EPC) ، خواسته های کارفرما، مشاور کارفرما، طراح سازنده، فیدیک (FIDIC)