فاطمه بیدرنامنی - I University of Zabol
مجید سلطانی پاجی - university of zanjan
سید نجم الدین مرتضوی - university of zanjan

گل لاله یکی از مهم ترین گیاهان سوخوار در جهان بوده و در بسیاری از مناطق کشورما نیز پراکنش بالایی دارد. این پژوهش برای تبیین همبستگی توابع کانونی بین ویژگی های ریخت شناسی و فیتوشیمیایی دو واریته لاله وحشیTulipa montana var. montana  (گل قرمز) و Tulipa montana var. chrysantha (گل زرد) جمع آوری شده از بلندی های شهر قیدار استان زنجان انجام شد. ویژگی های اندازه گیری شده فیتوشیمیایی شامل فنول، فلاونویید و آنتی اکسیدان گل و سوخ و کلروفیل a و ویژگی های ریخت شناسی مانند طول گلبرگ، قطر سوخ، وزن تر گیاه، ارتفاع گیاه و طول سوخ دو واریته لاله قرمز و زرد بود. آنالیز داده ها به منظور تعیین روابط هم بستگی انجام گرفت و برای تعیین روابط بین متغیرها از آزمون های Wilks' Lambda، Pillai's Trace، Hotelling-Lawley Trace و Roy's Greatest Root استفاده شد. نتایج این بررسی نشان داد از چهار تابع کانونی مورد مطالعه تنها سه تابع، قابلیت برازش داشتند و بیشترین مقدار ویژه مربوط به آزمون Roy's Greatest Root با مقدار ۲۲۴ بود. سه متغیر کانونی اول ویژگی های ریخت شناسی، ۹۱ درصد از همبستگی کانونی بین متغیرها را تبیین کرد؛ که این میزان از همبستگی نسبت به ویژگی های فیتوشیمیایی بیشتر بود. بالاترین درصد برازش ویژگی های ریخت شناسی مربوط به تابع کانونی اول با ۷۶ درصد بود که نشان داد تابع کانونی اول روابط همبستگی کانونی را بهتر برازش می کند. همچنین مقایسه دو نوع ویژگی در لاله نشان داد که ویژگی های ریخت شناسی بهتر از ویژگی های فیتوشیمیایی می تواند با کانون همبستگی ها ارتباط معنی داری برقرار کند. تحلیل معادله­های همبستگی کانونی نشان داد که با کاهش طول گلبرگ، میزان فنول سوخ و فلاونوئید گلبرگ با ضریبی کم می شود، همچنین با کاهش طول گلبرگ، ویژگی هایی مانند میزان فنول گلبرگ، فلاونوئید سوخ و آنتی اکسیدان گلبرگ افزایش یافت. فنول موجود در سوخ لاله و آنتی اکسیدان گلبرگ همبستگی مستقیمی با قطر سوخ لاله نشان داد، همچنین کاهش ارتفاع بوته، سبب کاهش میزان فنول گلبرگ و سوخ، فلاونوئید سوخ و آنتی اکسیدان گلبرگ گردید، ولی میزان فلاونوئید گلبرگ به نحو چشمگیری افزایش یافت. بر اساس نتایج این پژوهش، پژوهشگران بر اساس هدف پایانی خود از تولید یا جمع آوری گیاه لاله وحشی، باتوجه به ارتباط بین ویژگی های ریخت شناسی و فیتوشیمیایی، اقدام به گزینش بهترین بوته براساس ویژگی موردنظر خواهند کرد.  

Bulb, canonical equations, canonical variable, petal, phenol, سوخ, گلبرگ, فنول, متغیر کانونی, معادله های کانونی